Bir Kıyamet Alâmeti: Duhân-ı Mübîn

Şimdiki atmosfer, özellikle HDP’nin kısa ama yoğun siyasal sürecine eklemlenip de ardından kendini artık “yenik” hissedenlerin yaydığı bir atmosfer. HDP projesi temel olarak, Gezi’de yükselen umudun, mahalle forumlarından büyüyebilecek yeni bir gelecek inşasının manipule edilerek reel politikaya kanalizasyonuydu. O umutların söndürülüp, sahiplerinin yılgın, yenik kılınmasına yaradı.

Bugün, yükselen ve nitelik değiştiren savaştan, kent çatışmalarından, devletin görülmedik yöntemlerle saldırısından geriye kalan yıkık kentler ve ölü gençler, bir kez daha üzerinden acımasızca geçilmiş bir Kürdistan coğrafyasından bahsediyorsak, tam da bu yenik, yılgın “kılınmış” muhalefetin sayesinde yapılabilenlerden bahsediyoruz demektir. Gelecekte Cizre’nin, Sur’un, Nusaybin’in, Şırnak’ın bir eli devletin yakasında olacaksa, bir eli de bu “güya Türkiyeleşerek, tüm ülkenin muhalefetini söndürme projesinin” yakasında olmazsa üzülürüm. Ama şaşırmam.

Sinan: Dûhan-ı Mûbin’i, yaratım sürecini blogunda hayli uzun bir metinle anlatmışsın. Meraklısı için linkini paylaşacağım fakat bu süreci özetleyebilir misin? Halil Savda’nın bir fotoğrafından hareket ettiğini biliyorum. O fotoğraflar eline nasıl ve neden geçti? Resmi yapmaya nasıl karar verdin ve en önemlisi Dûhan ile, kıyamet öncesi görüleceği söylenen duman ile Cizre’den yükselen dumanı nasıl bağdaştırdın? Bir kıyamet alameti olarak mı görüyorsun Türkiye’de yaşananları… Ve bir kıyamın başlangıcı olarak mı?

Hakan Akçura: Halil Savda’nın bir fotografından hareket etmedim. Halil o fotografı benim isteğim üzerine çekti. Resmimi onla birlikte sergilemek istediğim için. Süreç şöyle gelişti:

Mahmut, 22 Temmuz’da beni sergisine davet etti. Sadece bir yokoluş değil aynı zamanda bir yeniden diriliş metaforu olarak kıyamet kavramını yorumladığı metni yolladı. Günlerce düşündüm. Dönüp geldiğim yer hep Cizre oldu. Öncelikle neye dönüştüreceğimi bilmesem de, bizzat Bodrum’dan gelecek “bir şey, bir şeylerin” peşine düştüm.

TİHV Başkanı Adli Tıp Uzmanı Prof. Dr. Şebnem Korur Fincancı’nın bodrumlara giren ilk insanlardan olduğunu biliyordum, Halil Savda’nın da Cizre’de yaşadığını. İkisine de ayrı ayrı yazarak, Şebnem Hanım’a ellerinde bodrumdan alınmış bir nesne olup olmadığını, Halil’e bodruma girip de içinden, isini, toprağını, taşını, kumaşını, nesnesini alıp alamayacağını sordum. O zaman öğrendim ki bodrumlar çoktan yerle bir edilmiş, dümdüz bir toprak haline gelmiş, kimsede içerden alınan, taşınan bir şey yok.

Bu sefer sokağa çıkma yasağı kalkar kalkmaz bodruma ulaşan ailelerin, sınırlı sayıda gazetecinin ve Şebnem Korur Fincancı başta olmak üzere insan hakları örgütlerinin çektiği videoların, fotografların peşine düştüm. Çoğu ırkçı mesajlarla süslü, bir kısmı haber sitelerinin, ajanslarının çektiği videoları izledim, çekilmiş dışardan ve içerden, hangisinin gerçekten orayı belgelediği bilmekte zorlandığım fotografları taradım. Gördüm ki, sokağa çıkma yasağının ardından içerisi şu ya da bu kadar, daha çok da soluk telefon lambaları, flaşlarla belgelenen tek bodrum 1. bodrum diye anılan “Cudi Mahallesi Bostancı Caddesi 23. numarada yer alan ev ve bodrum katı”.

79 günlük sokağa çıkma yasağı kalktığı gün yani 2 Mart gününe kadar ne olduğu hep muğlak kalan o bodrumda yeralan ve kaç kişiye ait olduğu belirsiz cesetlerin ordu tarafından alınmasının ardından, sokağa çıkma yasağının kalktığı gün, 2 Mart’ta, Cizreli ailelerin bodrumu ziyaretini Fatih Pınar video röportajında yayınlamış. Onu izledim.  Ardından, 3 Mart 2016 tarihinde İHD ve TİHV başkanları tarafından Cizre’ye yapılan ziyaret sonucu Şebnem Korur Fincancı tarafından sınırlı gözleme dayalı olarak hazırlanmış olan ön inceleme raporu yayınlanmış. Onu bulup, okudum.  Sınırlı sayıda fotograf yeralıyordu raporda.

İnsan Hakları İnceleme Heyeti, İnsan Hakları Derneği (İHD), Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV), Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası (SES), Diyarbakır Barosu ve Gündem Çocuk Derneği’nin üye ve yöneticilerinden oluşan heyet, 31 Mart 2016 tarihli “79 Günlük (14/12/2015 – 02/03/2016) Sokağa Çıkma Yasağı Cizre Gözlem Raporu”nda, 1. Bodrum diye adlandırılan Cudi Mahallesi Bostancı Caddesi 23. numarada yer alan ev ve bodrum katı incelemelerini bir dizi fotograf eşliğinde kaleme almış. Onu bulup, okudum.

Sonuçta, daha çok insan hakları raporlarından ve kimi video karelerinden aldığım kağıt çıktılarla o yokedilen bodrumu yeniden varetmek, gözönüne çıkarmak, yarına taşımak hedefim oldu. Bunu resmederek başarmaya çalışacaktım. Tuvalimi gerdim, tüm kağıt çıktıları tuvalin çevresine iliştirdim, astım, ilk eskizimi çizdim, uzun yolculuğuma koyuldum.

Bu resmi bir fotoğraf eşliğinde sergilemek istedim. O fotoğraf da yerle bir edilen, bir “sıfır noktası” kılınan bodrumlardan kalan boşluğu belgelemeliydi. Bu fotoğrafı Halil çekebilirdi. Ondan, nasıl ve neyle birlikte kullanmak istediğimi açıklayarak çekmesini rica ettim. Kıbrıs’taydı Halil. Dönünce çekeceğini yazdı. Ben resmi bitirmek üzereyken, 31 Ekim’de beş fotoğraf yolladı, içeriklerini anlatan satırlar eşliğinde. Onlardan birini, hem 1. Bodrum, hem de 2. Bodrum’dan kalan boşluğu ve çatışmalar, saldırı sırasında ordunun, polisin konumlandığı tepeleri birlikte gösteren bir fotografı kullanmaya karar verdim.