E-kitaplar ortaya çıktıktan sonra konvansiyonel kitap ölecek mi tartışmaları sürerken ben her zaman kitabın hayatımızda olacağını ancak şekil değiştirerek daha çok arzu nesnesi objeler haline dönüşeceğini iddia ettim. Son on beş yılda da farklı alanlarda bir çok iyi örneğine rastladık. Birkaç yıl önce bu furyaya Taschen ve Ferrari işbirliğiyle çok iddialı bir yapıt da katıldı. Yapıt diyorum çünkü aşağıda okuyacağınız obje bir kitaptan çok daha fazlası.
Bir yüzyılı tanımlayan çok az insan ve marka vardır. 1947’de Enzo Ferrari tarafından kurulan İtalyan devi, yetmiş yıldır popüler kültürde silinmez kırmızı bir iz bıraktı ve dünya çapında hayranlarını ve koleksiyoncularını büyüledi. Ferrari tutkunları için şimdi artık oldukça iyi bir otomobil fiyatına satılan bir sanat objesi tadında bir kitap da mevcut. 60.000 dolar ile bir Ferrari satın alamazsınız ancak kesinlikle mükemmel bir alternatif araba satın almanız mümkün. Ya da bu paraya Ferrari hakkında mükemmel bir sehpa kitabı… O kadar para vermem diyenler için standart baskıları 6.000 dolardan piyasaya sürüldü.
Taschen , 1980 yılında Benedikt Taschen tarafından Almanya’nın Köln şehrinde Benedikt’in çizgi roman koleksiyonunu yayınlayan Taschen Comics olarak yayın hayatına başladı. Daha sonraları ise lüks ve prestijli sanat kitapları üreten bir yayınevi olarak; fetişist imgeler, queer sanat , tarihi erotik , pornografi ve yetişkin dergileri (Playboy dergisiyle birden fazla kitap) dahil olmak üzere niş sanat alanındaki üretimleri ana akım kitapçılara sunmaya odaklandı. Taschen yayınları büyük boy ciltlerden küçük cep boy kitaplara kadar çeşitli boyutlarda çizgi roman yeniden basımları, sanat fotoğrafçılığı , resim , tasarım , moda , reklam tarihi, film ve mimari gibi daha ana akım prestij kitaplarıyla bilinirliğini artırdı. 1985 yılında Salvador Dali ile açılışını yaptığı “Temel Sanat” serisini klasikten moderne her biri ayrı sanatçıya ayrılmış yüzden fazla başlık ve otuz farklı dilde yayınlandı. Daha sonra bunu “Temel Mimarlık” serisi izleyecekti. Mimarlık, tasarım, film, objelerle ilgili seriler üretmeye başladı. 1999 yılında Helmut Newton “SUMO” kitabı ile lüks pazara açıldı. İmzalı ve on bin kopya ile sınırlı, folio boyutundaki kitap hızla tükendi ve 20.yüzyılda yayınlanan en pahalı kitap unvanını kazandı. “SUMO”nun 1 numaralı kopyası daha sonra müzayedede açık artırmayla 304.000 dolara satılacaktı. Bu kitap, daha sonra Der Spiegel’in “medeniyet tarihinde basılmış en büyük, en ağır, en parlak şey” olarak adlandırdığı , Muhammed Ali’ye bir saygı duruşu olan Taschen’in “GOAT – Greatest Of All Time” kitabının yolunu açacaktı. Nobuyoshi Araki , Peter Beard , David Hockney , David LaChapelle , Sebastião Salgado , Annie Leibovitz ve Rolling Stones’un albümleri de dahil olmak üzere daha fazla Koleksiyoncu sürümü yayınlandı ve çoğu zaman birkaç yıl içinde orijinal fiyatlarının on katına ulaştılar. Bugün Taschen, koleksiyoncu dünyasında abartılı sanat kitaplarıyla bilinmekte ve şüphesiz koleksiyonluk baskıları genellikle aşırı pahalıdır. Örneğin fotoğraflar ve gerçek bir ay taşı içeren “Moon” (ay hakkında bir kitap) kitabının kalan son üç XXL baskısından birini arıyorsanız, 375.000 dolar ödemeye hazır olmanız gerekir. Sanırım artık 60.000 dolar o kadar da fazla görünmüyor.
Ekim 2018 tarihinde Taschen ve Marenello markasıyla yakın bir işbirliği içerisinde tüm zamanların en inanılmaz kitap projelerinden biri satışa sunuldu; “Il Fascino Ferrari”… Resmi Ferrari arşivlerinden ve dünyanın dört bir yanındaki özel koleksiyonlardan tarihçesi ve yarış takımı hakkında yüzlerce daha önce görülmemiş özel fotoğraf ve belgeyi içeren, zaferleri, zorlukları ve mirası hakkında ayrıntılı bilgiler içeren, içerik genişliği ve derinliği anlamında bugüne kadar yapılmamış 32,4 x 43,2 cm ölçülerinde, 38 kg ağırlığında 514 sayfalık, Marenelloda üretilen bir otomobil kadar özen gösterilmiş, eşsiz retrospektif bir kitap, kitaptan öte bir arzu nesnesi…
Kitabın içeriklerini ve editoryal kısmını 1988 tarihli Ferrari Racconta kitabında Enzo Ferrari ile birlikte çalışan deneyimli İtalyan gazeteci Pino Allievi tarafından düzenlendi. Taschen’e göre, Allievi’ye Maranello arşivlerine benzeri görülmemiş bir erişim sağlandı ve daha önce hiç görülmemiş yüzlerce fotoğraf, çizim, eskiz ve belgeyi bir araya getirdi.
Ferrari’nin 1947’deki kuruluş yılına bir gönderme olarak, Taschen Ferrari kitabı toplamda 1947 adet ve iki farklı versiyonda sunuldu. İlki, 1.697 kitaptan oluşan bir ‘Koleksiyoncu Sürümü’; ikincisi ise sadece 250 kopya ile sınırlı çok daha nadir bir ‘Sanat Sürümü’.
Kitabın tüm dikişleri elde yapılmış, kırmızı deri cilt kaplaması üzerinde Ferrari’nin güzellik, mükemmellik ve eşsiz arzuyla eş anlamlı olan logosu “Cavallino Rampante” (küçük zıplayan at)’nin metal amblemi yer almakta. Ferrari’nin logosu I.Dünya Savaşı sırasında bir İtalyan savaş pilotu olan Francesco Baracca tarafından uçağında sergileyeceği bir sembol olarak yaratıldı ve daha sonra Baracca ailesi Enzo Ferrari’nin bu tasarımı kullanmasına izin verdi. Taschen kitap tasarımı için ünlü endüstriyel tasarımcı Marc Newson ile anlaştı. Avustralya, Sidney’de doğan Marc Newson , Tokyo ve Paris’e taşınmadan önce Sidney Sanat Koleji’nde mücevher ve heykel eğitimi aldı. Şu anda İngiltere’de yaşayan ve çalışan Newson, dünyanın en başarılı tasarımcılarından biri sayılıyor. Louis Vuitton, Ferrari ve Apple gibi markalara hizmet verdi. Sürat teknesinden spor ayakkabıya kadar bir çok nesne tasarladı. Gagosian tarafından temsil edilen tek tasarımcıdır ve çalışmaları dünya çapında 40’tan fazla müzenin koleksiyonunda yer almaktadır. Newson ayrıca her yıl İtalya’nın Brescia ile Roma şehirleri arasında düzenlenen dört günlük Mille Miglia yarışlarında klasik spor arabalarından biriyle yarışan bir klasik otomobil tutkunu ve Mille Miglia 2018 ve 2019 kupalarının ve madalyalarının tasarımcısı ve yaratıcısıdır. Çalışmaları müzayedelerde en çok satılanlar arasında yer almaktadır. Nisan 2015’te Lockheed Lounge sandalyesi 2,4 milyon GBP’ye satıldı ve bu, bugüne kadar yaşayan bir tasarımcı tarafından satılan en pahalı nesne oldu.
Newson, kitabın içine konulacağı ve Ferrari 250 Testa Rosso’nun ikonik kırmızı silindir ve valf kapaklarından esinlendiği, dikkat çekici, döküm alüminyum bir kutu tasarladı. Verdiği bir röportajda “Ne tasarlamak istediğimi hemen biliyordum çünkü Ferrari tamamen yarış ve motorlarla ilgili. Dönemin en ikonik ve önemli motorlarından biri, bence belirli bir İtalyan teknik ustalığını temsil eden ünlü V12 250 motoruydu – bu benim doğrudan ilham kaynağım oldu. Esasen bu kitabı bir Ferrari motoruna sıkıştırmak istedim.” diyecekti. Kutu doğal metal görünümü verilmek için kumlandı ve kırmızı bölümlerde Ferrari’nin motorundaki şekliyle orijinal kırmızı boyası ve verniği kullanıldı. Kapaklar bir dolap kapağı gibi iki yana açılarak kitabı ortaya çıkarıyordu. Ayrıca “Sanat Sürümü”ne özgü olarak elle bükülmüş, TIG kaynaklı ve krom kaplamalı, çelikten yapılmış Ferrari’nin V12 yol ve yarış otomobillerinin cilalı egzoz manifoldlarına saygı duruşu olarak esinlenilmiş, altı borudan oluşan 55×57 cm, 110 cm yüksekliğinde avangart bir heykel formunda özel bir stant tasarladı. 250 adet özel olarak üretilen “Sanat Sürümü” kitaplar ölümünden kısa bir süre öncesine kadar Ferrari ve eski ana şirketi Fiat Chrysler’ın CEO’su olan merhum Sergio Marchionne, Ferrari’nin şu anki başkanı John Elkann ve şirketin başkan yardımcısı ve kurucusu Enzo Ferrari Il Commandatore’nin hayatta olan tek oğlu Piero Ferrari tarafından kişisel olarak imzalanmıştır. Kitap ve stand için ayrıca projeye özel, depolama ve taşıma için korumalı özel bir teslimat kasası tasarlandı. Kutudan kitapta parmak izleri oluşmaması için çıkan bir çift beyaz eldiven ise lüks algısının altını kalın bir şekilde çizmektedir.
Tahmin edilebileceği gibi altı bin ve altmış bin dolara varan ilk satış fiyatına rağmen kitap piyasaya çıkar çıkmaz tükendi. Bugün açık pazarda fiyatını üçe, dörde katlamış olmasına rağmen en tutkulu, kararlı koleksiyoncular için bile bulması çok kolay değil. Yakın zamanda dünyaca ünlü Londra’daki müzayede salonu RM Sotheby’s tarafından 92 numaralı ürün çok yüksek başlangıç fiyatıyla açık artırmaya çıkmıştı. İlginçtir ki, Taschen’in 60.000 dolarlık Ferrari Art Edition versiyonu, yayınlanan en pahalı Ferrari kitabı olmaktan hala çok uzak. Bu onur hala 2011’de sunulan 852 sayfalık, 82 poundluk “The Official Ferrari Opus”a ait. 30 elmasla süslenmiş dörtnala koşan at logosuna sahip elmaslarla kaplı Enzo Diamante özel baskısı 275.000 dolarlık bir fiyatla piyasada yerini almıştı.
20.yüz yılın en büyük nadir kitap satıcısı Hans Peter Kraus yaşasaydı bu kitap hakkında nasıl bir yorum yapardı insan düşünmeden edemiyor…
Not: Fotoğraflar Taschen web sitesinden alınmıştır.