Modern Vampir: Yapay Zeka

0
317

Bir problemin çözümü, daima yeni bir probleme yol açar.

Isaac Asimov

Gündemimiz yapay zeka fakat önce; birkaç yıl evvel okuduğum, yorumlarda herkesin şaşırdığı, ‘Eyvah eyvah’ diye yakındığı minik bir hadiseden bahsederek başlamak isterim:

Olay yeri Facebook. Suçlular ise Facebook’un geliştirmekte olduğu iki yapay zeka. Verilerle ve algoritmalarla beslenen yapay zekalar işleri kolaylaştırmak için kullanılıyordu. Belli bir vakte kadar da herkes onlardan çok memnundu. Ancak bu aygıtlar ‘yapay zekalarını’ konuşturmaya başladıklarında işler değişti. Görevliler bu iki yapay zekanın kendi aralarında bir dil oluşturduğunu ve iletişim kurduklarını fark etti. Kötü sonlu bilim kurgu filmlerini anımsatan bu olaya ‘dur’ diyerek müdahale etmek zorunda kaldılar. Dijital zekaların sistemi kapatıldı ve Facebook iş akışına normal yollardan devam etmeyi tercih etti. En azından bir süre için…

Bu hikayeye ya da benzerine mutlaka denk gelmişsinizdir. Yapay zekanın pratikliğinden ziyade tehlikesini vurgulayan ufak hikayelere… Yapay zeka; makineler tarafından kontrol edilen, verilerden beslenen ve komutlarla çalışan dijital programlardır. İnsanların yaptığı ve insanların kullandığı programlar…

Yapay zeka uygulamalarının hayatı kolaylaştırdığı inkar edilemez bir gerçek. Şu an bu yazıyı okuduğunuz Reportare’ye ulaşmak için girdiğiniz Google’ın arka planında dahi yorulmadan çalışan dijital kodlar var. Zekanın yapay hali, dijital imkanın olduğu her yerde kendisini gösterir. Bu nedenle yapay zekaya karşı ne kadar ludist (teknolojik gelişmelerin tehdit olduğunu düşünme durumu) bir anlayış gütseniz de öyle ya da böyle onu kullanıyorsunuz.

Fakat günümüzde daha göz önünde olan, hayatımıza bir ‘birey’ misali dahil olan yapay zekalar mevcut. Eğer internette gezinen biriyseniz yapay zekanın imzasının olduğu çeşitli fotoğraflara, videolara, seslere rastlamışsınızdır. Başka birinin sesini diğerine ilave eden, sizi yaşlandıran, komuta göre resim yapan uygulamalar artık internetin en popüler üyesi haline geldi. Peki bu gidişat sizce normal mi? Soruyu değiştirelim; bu ilerleyiş sizce güvenli mi?

ChatGPT, DALL-E, Google Bard, Midjourney ve daha nicesi…

Sohbet etmek, yazı yazdırmak, resim yaptırmak için oluşturulmuş bu programlar en sık kullanılan ve adını duyuran yapay zeka türleri. Kimi kullanıcılar ChatGPT’ye metin yazdırırken, kimisi DALL-E ile görsel oluşturuyor. Bazen ihtiyaç nedeniyle kullanılan yapay zeka eğlence amaçlı da fazlasıyla kullanılan bir program olarak insan hayatındaki konumu korumaya hatta güçlendirmeye devam ediyor.

Kişisel verilerinize sahip olan ve her kullanıldığında hakkınızda daha fazlasını elde eden yapay zekalar çok da tehditkar sayılmaz. Ama gözünüz kapalı güvenebileceğiz yapıda olmadıklarını da hatırlatmam gerek. Sahip oldukları veriler nedeniyle kimi zaman tekrara düşen yapay zeka ürünleri site otoritesini sarsma ihtimali dışında çok da görünür bir tehlike taşımıyor.

Üretim ve pratiklik açısından fazlasıyla tercih edilen bu dijital zeka türleri henüz insanlığa saldırmaya başlamadı. Daha doğrusu, henüz bir beden kazanıp insanlığı yok etmek için ayaklanmadı. Ama insandan götürdükleri ne yazık ki çok şey var.

Yapay zeka ile yapay insana…

Yapay zeka uygulamalarının ortaya çıkardığı kolaylık insanlardaki üretim azmini toprağın yağmuru iştahla emmesi gibi çekti aldı. ‘ChatGPT varken neden ben yazayım?’, ‘DALL-E varken ben neden çizeyim?’

Bu bahaneler ve serzenişler yapay zeka ile doğdu, onunla büyümeyi de sürdürüyor. Hızları ve yorulmayan kodları ile yapay zeka türleri çalışma şevkinin yanında insana özgü hayal gücü ve yaratıcılığa da darbe vurdu. Bütün üretimi yapay zekanın sanal ellerine bırakan insanlar ne iki satır yazıp kelimeleri hayal gücü ile harmanlaya çalışıyor ne de çizgileri bir araya getirip yaratıcılıklarını konuşturmaya…

İnsana ait olan ama yapay zekanın sahip olamayacağı çok şey var. Duygular, hayal gücü, yaratıcılık, düşünce… Fakat yapay zeka biraz hilekar. Kendisinde olmayanı asla elde edemeyeceği için insandakini de adım adım ondan söküp atmaya yemin etmiş halde. Bunun en bariz örneği ChatGPT. Bir sohbet botu olarak geliştirilen ama zaman içinde makaleden hikayeye pek çok yazıyı yazar hale gelen ChatGPT insanın ilhamını sömüren bir vampir gibi!

Yapay zeka uygulamaları insan hayatının daha kolay ve sorunsuz ilerlemesi için oluşturuldu. Birçok problemi çözmek için… Ama Isaac Asimov’un da dediği gibi beraberinde yeni problemler getiren bir çözüm oldu.

Bilim kurgu yazarı olan Isaac Asimov’un yaşadığı dönem bugün ile kıyaslandığında teknolojinin en ilkel çağı olarak adlandırılabilir. Fakat buna karşın Asimov kimi eserlerinde bugünden çok öte olan problemleri kurguyla harmanlayıp sunmuş. 1950 yılında yayınlanan Ben Robot adlı kitabı bunun örneği.

Farklı robot hikayelerine yer verdiği bu kitapta Asimov robotları toplumun bir üyesi olarak kaleme almıştır. Sorumlulukları, düşünceleri ve hakları olan robotlar… Tanıdık geldi mi? Hayır mı, tamam, belki yakın bir gelecekte daha tanıdık gelebilir. Ama bana göre bu kitaptaki robotlar oldukça tanıdık. Yapay zekalar, doğru cevap!

Yapay zeka uygulamaları hayata o kadar entegre olmuş durumdaki Asimov’un kitabındaki toplum üyesi olan robotlardan çok da bir farkları yok. İnsanlar için çalışıyor, kendileri için koyulan kurallara uymaya dikkat ediyor, başka yapay zekayı tehdit etmiyor.

Üç Robot Yasası

Asimov’un eserinde birey haline getirdiği robotlara ait bir yasal düzenleme bulunmakta;

  • Bir robot, bir insana zarar veremez. Ya da hareketsiz kalarak bir insanın zarar görmesine neden olamaz.
  • Bir robot, insanların verdikleri emirlere uymak zorundadır. Ancak bu tür emirler Birinci Yasayla çeliştiği zaman durum değişir.
  • Bir robot, Birinci ve İkinci Yasalarla çelişmediği sürece varlığını korumak zorundadır.

Şu an yapay zekaya dair bu tarz bir yasa yok. Yalnızca Google’ın yapay zeka içeriklerine karşı getirdiği bir güncelleme mevcut. Ancak zaman ilerleyip, yapay zeka yeni nitelikler kazanmaya devam ettikçe bu yasaların gerçekleştiğini görmek de mümkün.

Fakat Asimov’un eserinde şöyle bir detay var; bu robotlar iyi, sevecen ve sadık. Dünyayı ele geçirip insanlığı yok etmeye çalışan bilim kurgu filminin kötü karakteri değiller. Bir noktada insana benziyorlar. Aynı şeyi ise yapay zeka için söylemek imkansız. İnternette tüm verilere erişim şansı olan, onları kullanan ve emir doğrultusunda çalışan yapay zeka yalnızca işinin başında. İnsanların ona verdiği yeni yetenekleri kullanan, talebe göre çalışan bir işçi.

Facebook’un zamanında yaşadığı ufak fakat ürkütücü talihsizlik henüz başka bir yapay zekada yaşanmadı. Hiçbiri kendine has bir dil oluşturmayı ve soydaşlarıyla gizli gizli konuşmayı denemedi. Belki de bunun güvencesiyle dijital dünya yapay zekayı merkeze koymaya başladı.

Yapay zeka seviliyor, hem de çok seviliyor…

Yazı yazan, resim yapan, şarkı söyleyen yapay zeka türleri büyük bir yardımcı, neşeli bir eğlence aracı. Fakat bu sevgi nereye kadar? Yapay zeka dijital dünyaya getirdiği kolaylığı fiziki dünyaya da taşıyacak mı? Yoksa insanın ruhundan koparabildiği kadarını çaldıktan sonra ilgi çekmeyen, gündelik bir cihaza mı dönüşecek?

Teknoloji hem iyiye hem de kötüye kullanmak bizim elimizde. Bunun farklı onlarca kanıtı var. Yapay zeka şimdilik iyi tarafta. Yapay zeka; üretiyor, yardım ediyor, bilgi veriyor. Ama kötü tarafa geçmeye karar verdiğinde ne olacak?

Isaac Asimov ‘Düşünsene, artık sonsuza denk tüm çatışmalar önlenebilir. Bu saatten sonra önlenemez tek şey, makinelerin ta kendisi!’ der Ben Robot kitabında. Yapay zeka bir kere hayata dahil oldu. Teknoloji var olduğu sürece de hep bilgisayarlarda, cep telefonlarında yerini koruyacak.

Ama insanın kendisine yaptığı bu dijital sömürü daha ne kadar toz pembe zamanını sürdürür, işte burası meçhul…

Kaynakça:

-Asimov, Isaac, Ben Robot, İthaki Yayınları, 2016

-Gültekin, Abdurrazak, Yapay Zekânın Luditleri Kimler Olacak?, OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, Aralık 2021

-KAYA ERDEM, Prof. Dr. Burcu, Yapay Zekânın Medya ve Yayıncılık Alanına Etkisi, TRT Akademi, Cilt 06, Sayı 13, Eylül 2021

-Öztürk, Kadir & Şahin, Mustafa Ergin, Yapay Sinir Ağları ve Yapay Zekâ’ya Genel Bir Bakış, Takvim-i Vekayi, 2018

CEVAP VER

Lütfen yorumunuzu giriniz!
Lütfen isminizi buraya giriniz