Her yenilenebilir enerji iklim dostu mudur? Mesela koca beton bir yapıya sahip ve doğadan su çalan bir HES projesi yenilenebilir olduğu kadar iklim dostu mudur? Peki güneş gibi bir enerji kaynağı iklim düşmanı olabilir mi? İklim düşmanı olması için ne kadar çok kafayı kırmak gerekir sizce.
Güneşten bir iklim düşmanı proje, bir program çıkarmak herhalde bu topraklara özgüdür. Kimse ağzına almasa bile ülke tarihinde bir Akkuyu NES kadar bir büyük, siyasi bir enerji krizi bizleri bekliyor.
İstisnalar Kanunların Önüne Geçemez !
GES, yani güneş enerji santrallerinin yerlerini belirlemekte ve arazi seçimlerinde rolü olan bir dizi kanun var. Bunların arasında Çevre Kanunu (2872), Orman Kanunu (6831), Milli Parklar Kanunu (2873), Mera Kanunu (4342), Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu (5403), Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerin Aşılattırılması Hakkında Kanunu (3573), Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu (2863) gibi bir dizi kanunu listeye ekleyebiliriz. Bu listeye bakarak GES kurulumlarında doğal ve kültürel mirasın yanı sıra, mera, zeytinlik, ormanlık ve tarımsal alanların titiz bir şekilde korunduğunu düşünebilirsiniz.
Biz de Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) tarafından yarışmalarla şirketlere tahsis edilen GES alanlarını görene kadar böyle düşünüyorduk.
YEKA Suistimali
Uygulamada amaç başka olunca, yasa ya da yönetmeliklerde yazan amaçların bir anlamı kalmıyor.
Nasıl mı?
Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları (YEKA) Yönetmeliği 09/10/2016 tarih ve 29852 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak uygulamaya konuldu. Bakanlık sırası ile YEKA ihale ilanlarına çıktı ve bunları web sayfasında duyurular sekmesinde yayımladı. Bu ilanlarda koordinatlar da var. Tek başına koordinat bilgisi bizim işimize yaramaz. Ama bu koordinatların bilgisayar ortamında parsel karşılıklarını bulup, sonra da Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü (TKGM) Parsel Sorgulama Uygulaması ile örtüştürüldüğünde buralarının aslında boş olmadığı, bizim için çok değerli alanlar olduğu görülüyor.
Bu yöntem ile YEKA GES 3 ve YEKA GES 4 kapsamında belirlenen proje alanlarına sırayla bakarak bir durum tespiti yapalım.
YEKA GES 3 kapsamında uygun bulunduğu belirtilen toplam 13 adet YEKA konum bilgileri ve koordinatlar incelendiğinde, 13 proje için toplam 200 megavat (MW) kapasite ve 382,42 hektar (ha) alan tahsis edilmiş. Bu 13 proje alanının dokuzunun mera, birinin de tarla olduğu görülüyor. Yani 13 projeden sadece üçü, 382,42 ha alanın sadece 92,23 ha’lık kısmı ilgili yasalara göre kurulum için uygun!
Yani ETKB başta olmak üzere kamu kurumlarımız güneş enerjisi santrallerini, Türkiye’nin tarımsal üretimini, hayvancılık altyapısını ve ormanlarını katletmek, yok etmek için bir silaha dönüştürmüş. Ama bu koca skandal bir istisna değil!
Gelelim YEKA GES-4 yarışmasına;.8 Nisan ve 28 Haziran’da iki ayrı ihale ile üç bölgede (Bor, Erzin ve Viranşehir) 1721 hektara yayılmış, 1000 MW gücünde 15 projenin ihalesi yapıldı. Burada YEKA GES 4 ihalesiyle şirketlere tahsis edilen alanların parsel bazında sorguları yapıldığında; Bor ilçesinde tahsis edilen parsellerin bir kısmı, Erzin parsellerinin tamamı, Viranşehir parsellerinin tamamının mera alanı olduğu görülüyor.
Mera, orman, tarım arazisi gibi binlerce hektar nitelikli ve iklim değişikliği ve sera gazları açısından yutak alanlarının üzerine kurulan GES’ler gerçekten yenilenebilir mi, iklim dostu mu?
GES kurulabilmesi için arazi üzerindeki tüm bitki örtüsünün temizlenmesi, toprağın sıkıştırılması ve tesviye edilmesi, temizlik işleminin de periyodik olarak tekrarlanması gerekir. Tüm bu işlemlerle doğal yapısı bozulan arazilerde kar ve yağmur suları emilmeden doğrudan akışa geçer, tarımsal nitelik kaybı olur, hayvancılık faaliyetleri zaten yapılamaz olur.
Bu haliyle meralara kurulan GES’ler gerçekten iklim dostu mudur?
Yerseniz iklim dostu, yemezseniz iklime düşman !
Özetle incelediğimiz iki güneş ihalesinde bakanlık tarım, mera ve orman alanına proje sahasını denk getirmek için inanılmaz bir çaba sarf etmiş. Ya da çok açık söyleyelim, güneş enerjinden bir silah üretmiş ve iklimi öldürmüş!
Ama dahasını ekleyelim, bu iki koca proje dışında başkaları da var. Kendimden örnek vereyim, Samsun Havza ilçesi Hacıdede Mahallesi merasında da bakanlık aynı işi yapıyor! Mahallenin 70 ha merası ve su kaynakları üzerine 48 MW kapasiteli bir GES kurulması için bir şirkete gerekli izinler verilebiliyor.
Tarım, Orman Bakanlığı Ne İş Yapar?
4737, 2872, 6831, 2873, 4342, 5403, 3573, 2863 …..
Peki bu kadar yasa, bunlara bağlı onlarca ikincil mevzuat varken nasıl oluyor da mera, orman ve tarım alanları yenilenebilir enerji yatırımlarına koşulsuz açılabiliyor?
Bunun için meraları, ormanları, tarım alanlarını korumakla görevli kamu kurumları tarafından mera ve tarım alanlarının vasıflarının tamamen ortadan kaldırılması veya niteliklerinin düşürülmesi yeterli oluyor. Niğde Bor’da yapılanı buraya örnek olarak koyalım! Çünkü benzer işlemler aynı tarihlerde Samsun Havza’da da yapıldı.
Ülkemizin meralarını, ormanlarını, tarım ve sulak alanlarını korumak ve geliştirmekle görevli Tarım ve Orman Bakanlığının şirketler tarafından yapılacak enerji yatırımlarına koşulsuz onay vererek uygulamakla yükümlü olduğu yasa ve yönetmeliklere uymadığını söyleyebiliriz. Zira YEKA ve diğer enerji yatırımları için mera tahsisi istisna olması gerekirken normal uygulama haline gelmiş.
Ortada iklimi değiştirmek, tarımı öldürmek, ormanları yok etmek için çalışan tarım bakanlığı, iklim bakanlığı ve enerji bakanlığından oluşan dev bir kadro var.
Ortada ülkede çatılar boşken meraya, ormana ve tarım alanlarına güneş enerjisi santralleri kurmak gibi kasıtlı politika üretenler var.
Ortada güneş enerjisinden iklime, köylüsüne, pazarcısına, gıda sanayisine ve halkına zarar vermeyi başaran bir politika var.
Ama ortada bunlara itiraz edecek sanayici, enerji yatırımcısı ya da siyasetçi var mı?
Şimdi YEKA GES 3 ve YEKA GES 4 ihalelerinin ve şirketlere yapılan tahsislerin iptal edilmesi, sırada bekleyen YEKA GES 5 ihalesi kapsamında toplam 76 proje alanının buna göre yeniden değerlendirilmesi gerekiyor.
Bu işin peşini bırakmayalım derim.
Hatta güneşi iklim dostu yapalım!
Kapak Görseli: Chang Duong/Unsplash