Evet bir otomobil alırken ekonomik koşullar, yakıt verimliliği, parça ve servis, ikinci el satışı fiyatı ve hızı, uygun ödeme koşulları, fiyatı oldukça önemli ancak bir otomobili klasik, değerli, arzu nesnesi haline getiren olguların başında tasarım geliyor. Bir otomobilin klasik veya gelecekte klasik olabilmesi için “yürüyen bir sanat eseri” olması gerekli. Bunu da tasarımcılara borçlu. Daha önce bu köşede Mart ayında hayatını kaybeden dünyanın en önemli, efsane olmuş otomobil tasarımcılarından Marcello Gandini’ye yer vermiştik. Bu yazıda da diğer çok önemli tasarımcılara kısaca bir göz atalım istedim. Elbette bu listede çok önemli eksikler var, örneğin Dr.Ferdinard Porsche, Zagota ailesi, Virgil Exner, Nuccio Bertone, Colin Chapman, Robert Opron, Peter Schreyer, Jon Mayer… Bu isimlerin hepsi benim için bir gün kendilerine özel, ayrı bir yazı hak ettikleri için ayrıldı. Ve Gordon Murray, Marek Reichman, Klaus Bischoff, Ralph Gilles, Ikuo Maeda, Takeshi Uchiyamada, Luc Donckerwolke, Gilles Vidal, Roberto Giolito, Gorden Wagener, Peter Schreyer, Ian Callum, Nobuki Ebisawa, Laurens Van Den Acker, Lowie Vermeersch, Jean-Pierre Ploue, Freeman Thomas, Martin Smith, Wolfgang Egger, Giorgetto Giugiaro, Lorenzo Ramaciotti, Ed Welburn, J Mays, Adrian Van Hooydonk, Shiro Nakamura, Walter DeSilva, Mike Simcoe gibi günümüzün önemli tasarımcıları. Onlara da topluca bir başka yazıda yer veririz.
Gelelim otomobilde tasarım denildiğinde efsane isimlere;
Marcello Gandini
Lamborghini, nesiller boyu en çok tasarım kültürüyle ve modellerinin çığır açan tasarımlarıyla tanınan bir marka olmuştur. Süper otomobiller denildiğinde kuşkusuz kendi “zeitgeist”ini kurmuş, diğer markaların takip ettikleri bir konuma gelmiştir. Ve bu vizyonunu sektöre Gruppo Bertone ile adım atan, çağının hep ilerisinde olmuş tek bir adama borçludur: Marcello Gandini… Miura’dan Countach’a ve Diablo’ya süper otomobil denildiğinde tasarımının nasıl olması gerektiği konusunda çizgiyi çekmiştir.
Gandini ayrıca, Bugatti EB110 prototiplerinden Cizeta-Moroder V16T ve Renault 5 Turbo’ya, Alfa Romeo’ya, Ferrari’ye, Fiat ve çok sayıda Maserati’ye imza attı. Hatta BMW 5 serisi ve Citroen BX gibi erişilebilir otomobillerde de imzası bulunuyor.
Giorgetto Giugiaro
Gandini kadar önemli bir diğer isim de 50 yıl boyunca otomobil tasarımı konusunda adını tarihe altın harflerle yazdırmış Giugiaro’dur. Ferrari 250’nin özel versiyonlarından Lotus Esprit’e, Lexus GS’den Alfa Romeo Brera’ya kadar tarihin en güzel ve en unutulmaz otomobillerinden bazıları Giugiaro’nun imzasını taşıyor. Giugiaro başarılarla dolu hayatında yalnızca otomobil değil; kameradan silahlara, motosiklet, saat ve kalemlere, traktörden trene kadar bir çok obje de tasarladı.
Klasik ve süper otomobil dışında da gündelik araçlar da tasarlayan İtalyan isim, otomotiv tasarım dünyasında her zaman özel bir yere sahip oldu, bir çok ödül aldı, 1999 yılında “Yüzyılın Tasarımcısı” unvanına sahip oldu. 2002 yılında Otomotiv Onur Listesi’ne alındı. Aston Martin, BMW, Fiat, Bugatti, Ferrari, Maserati, Lancia, Lamborghini gibi markalara hizmet verdi. Bir dönem Bertone çatısı altında daha sonraları ise Ghia ve Italdesign gibi tasarım şirketlerinin efsanevi ismi oldu.
Leonardo Fioravanti
Bu ilk iki isme bir de 1938 doğumlu, hem mühendis hem de tasarımcı olan ve uzun dönem Pininfarina’da hizmet veren Fioravanti’yi eklemek lazım. Orijinal Dino’dan başlayarak, 308, 328 ve 512 Berlinetta Boxer’a kadar yarış otomobillerini binek otomobil haline gelen ortadan motorlu Ferrari’lerin babası sayılır. En büyük ve unutulmaz tasarımları ise 288 GTO ve F40’tır.
Alex Issigonis
Ucuz otomobil kavramını yeniden tanımlayarak, pratiklik ve kullanışlılığın da ikonik, klasik ve tasarım olarak zamana meydan okuyabileceğini ispatlayan Alex Issigonis bunu zamanında Mini ile gerçekleştirdi. Moris Minor’u da unutmamak lazım…
Gerard Welter
Gündüz işi olarak dönemin o zamana kadar yapılmış en çekici görünümlü gündelik otomobillerden ikisi olan efsanevi Peugeot 205 ve 405’in tasarlarken, geceleri ise Le Mans hız rekorunu kırmakla meşguldü. Welter WM P88’i ile 405 km/saat hıza ulaşarak Le Mans’ta ulaşılan en yüksek hız konusunda resmi olmayan dünya rekoruna sahip oldu. CV’si tasarım konusunda diğerleri kadar süslü olmasa da 205 tek başına yeterli…
William Towns
Geleneksel güzellik kavramına yeni bir bakış açısı getirmek devrimci bir eylemdir. Aston Martin Lagonda tasarımıyla sınırları zorladı. Güzel değil ama büyüleyici… Towns imzası taşıyan diğer radikal tasarımlar arasında Aston Martin Bulldog konsepti, Reliant Scimitar Sabre, Aston Martin DBS ve Hustler’ı saymak mümkün.
Peter Stevens
Stevens denilince yalnızca McLaren F1 onu bu listeye almak için yeter de artar bile. Ancak 1990’ların İngiliz spor otomobillerinin arkasında da o var. Jaguar XJR-15, Lotus Esprit, M100 Lotus Elan, dördüncü nesil Subaru Legacy, 2000li yılların başlarındaki tüm MG (X-Power SV’de dahil olmak üzere) ve Rover serileri de dahil.
Luc Donckerwolke
Audi A2’den Seat Ibıza’ya, Skoda Fabia’dan Lamborghini Gallardo ve 2013 Bentley Continental Flying Spur’a kadar geniş bir yelpazede önemli tasarımların Belçika doğumlu yaratıcısı. Sırf Marcello Gandini’nin koltuğuna oturarak Murcielago’ya imza atmak cesareti bile önemli. Hyundai ve Genesis de ondan soruluyor…
Chris Bangle
Pasadena, California’daki Art Center College of Design’dan endüstriyel tasarım alanında lisans (ve daha sonra yüksek lisans) derecesi ile mezun olduktan sonra, 1981’den 1985’e kadar Opel’in çeşitli modelleri üzerinde çalışmak üzere Almanya’ya gitti. Fiat’ın 1993’te piyasaya sürülen ikonik Coupe’sinin baş tasarımcısı seçildi. Bangle, otomotiv endüstrisinin geleceğini şekillendiren, zamanının ötesinde tasarımlarla öne çıkan bir isim. En dikkate değer çalışmaları ise küresel ölçekte satışlarda Mercedes’i geçmeyi başaran BMW’nin 1, 3, 5, 6 ve 7 seri tasarımları. Ayrıca Z4 diyor ve susuyorum…
Ian Callum
Estetiği bilimle buluşturan 1954 İskoçya doğumlu tasarımcı. 14 yaşında hazırladığı bir tasarımla Jaguar’a başvuracak kadar kendine güvenli. İlk yıllarında Ford’da; Ford Puma, Ford RS200, efsanevi Escort RS Coswort, daha sonraları ise Aston Martin DB7, DB9, Vanquish ve Jaguar XK (2006), Jaguar F-Type… Bunların dışında herhangi bir SUV veya Crossover’ı seksi hale getirmeyi başarabilen bir yaratıcılığa sahip. 2019 yılında Jaguar’dan ayrıldı ve yakın zamanda “Callum Design” adında kendi tasarım şirketini kurdu.
Walter De Silva
İşe öncelikle Alfa Romeo’da geçirdiği on yılı aşkın sürede 156, 166 ve 147 tasarımları için teşekkürle başlayabiliriz. Ardından Seat çatısı altında 2002 Ibiza ve 2005 Leon’la devam edebiliriz. Ancak asıl başarısı 2000’li yılların başlarında Audi’yi modern çağın arzu nesnesi otomobili yapmak oldu. A5, Q7 ve tabii ki R8… Daha sonra ise Volkswagen’e el attı ve yeni nesil Golf, Jetta, Touareg, Beetle, Scirocco, Passat CC ve Up gibi hit modelleri tasarladı. Alman otomobillerine güvenin yanına zarafet ve stil damgasını vuran isimdir.
Frank Stephenson
Modern çağın en önemli tasarımcılarından biri olan Stephenson denilince ilk akla gelenler; Maserati MC12, McLaren P1’den Escort Cosworth ve ilk BMW X5’e yeni Mini ve Fiat 500’e kadar geniş bir yelpazededir. Yeni çağın havalı, arzu nesnesi küçük otomobil nesli onla başladı.
Harley Earl
Earl, Amerika’da sektöre tasarımla birlikte modelleme, serbest biçimli eskiz çalışmaları, pazarlama ve tasarım için “test” araçları yapılması gibi bir çok zanaatkar tekniğini kazandırdı. 1927 LaSalle, Buick Y-Job, Le Sabre ve efsanevi Corvette onun imzasını taşıyor.
Battista Farina
İtalya denilince ilk akla gelen isimlerden biri tabii ki Farina. 1930’da efsanevi Carrozzeria Pininfarina karoser yapım şirketini kurdu. 1952’de Ferrari ile 212, 250 GT, Dino Berlinetta Speciale, Alfa Romeo Spiter, Lancia Aurelia B24 Spider ve en büyük eseri Testarossa başta olmak üzere ikonik tasarımlarına imza atmak için anlaştı. Vefatından sonra bile Alfa Romeo, Ferrari, Lancia gibi markalara hizmet veren Farina piyasanın en önemli aktörlerinden olmaya hala devam ediyor.
Henrik Fisker
Danimarka doğumlu Fisker, Aston Martin, BMW, VLF ve kendi şirketi Fisker Automotive gibi markalar için önemli tasarımlar geliştirdi. Dünyanın ilk premium plug-in elektrikli hibridi Fisker Karma’nın yanı sıra BMW Z8, Aston Martin V8 Vantage, VLF Destino V8 ve Aston Martin DB9 gibi saygın üretimlerin arkasında yer alıyor. BMW, Ford, Aston Martin, Mercedes-Benz, Tesla gibi markalara hizmet veriyor.
Shiro Nakamura
Japonya’nın en önemli üreticilerinden biri olan Nissan’ın Kıdemli Başkan Yardımcılığı pozisyonunu yürüten Nakamura, 1999 yılında Isuzu’dan ayrılarak bu göreve geldi. Kısa sürede Nissan’ın yeniden doğmasını sağladı. Fairlady Z, Murano, Cube gibi modellerin yanı sıra tüm zamanların en önemli Japon otomobillerinden biri olan Nissan GT-R’yi yarattı.
Georges Paulin
İkinci Dünya Savaşı sırasında Fransız Direnişinin saygı duyulan bir kahramanı olan ve 1942 yılında Gestapo tarafından idam edilen Paulin aynı zamanda döneminin en önemli otomobil tasarımcısıydı. Delage D8, Talbot-Lago, Panhard coupe ve 1937 ile 1938’de Le Mans’ta kullanılan Darl’mat Peugeot roadster’lar gibi tasarımlarla tanınan Paulin, Fransız şirketi Marcel Pourtout’ta ve daha sonra Rolls-Royce-Bentley’de çalıştı. Elektrikli ilk açılır kapanır tavanı geliştirdi ve Peugeot 601 C Eclipse’de kullandı.
Filippo Perini
Yüksek Lisans eğitimi sırasında Alfa Romeo’nun tasarım direktörü olarak başladığı kariyerinde Volkswagen Grubu ile yaptığı çalışmaların yanı sıra efsanevi tasarım şirketi Italdesign’ın Tasarım Direktörü görevini üstlendi. GTV, Spider, 8C Competitionizione gibi birçok önemli tasarımın yanı sıra Lamborghini Aventador’a imza attı.
Malcolm Sayer
Savaş döneminde uçak mühendisliğinden otomotiv tasarımı dünyasına adım attı. Aeorodinamik matematik prensipleri konusundaki bilgisini otomobil tasarımlarına uyguladı. Jaguar’ın mühendislik ve tasarım ofisinde. C- ve D-Type’tan XJ13 ve XJS’ye kadar Jaguar’ın çizgilerini belirledi. Ancak kariyerinin en önemli baş yapıtı kült olacak E-Type tasarımı ile gelecekti.
Bruno Sacco
1933 İtalya doğumlu Sacco Torino Teknik Üniversitesi’nde okudu. Ünlü Ghia tasarım evinde otomobil gövde tasarımı konusunda deneyim kazandı, birkaç Pininfarina projesinde çalıştıktan sonra Mercedes’te stilist ve mühendis oldu. Daimler-Benz’de Friedrich Geiger’in halefi olarak emekli olana kadar bu görevini sürdürdü. Mercedes’in klasik görünüşüyle estetiğinin birleşimi onun eseri ve çizgisidir. Önemli tasarımları arasında Mercedes 600 W100, 230 S “Pagoda”, R129 SL, Model CL 500, W120 ve deneysel spor araba C111 bulunmakla birlikte asıl sektöre damgasını vuran farklı bakış açısı; estetik ve teknolojinin mükemmel bir şekilde birleşmesindeki ısrarı ve hangi çağda üretilmiş olursa olsun bir Mercedes’in her zaman bir Mercedes’e benzemesi gerektiği inancını yerleştirmesidir
Paul Bracq
1933 Fransa doğumlu tasarımcı, Mercedes-Benz, BMW, Citroën ve Peugeot gibi birçok büyük otomobil üreticisi için önemli geliştirmelerde bulunmuş ve ödüller almıştır. Özellikle Mercedes-Benz Pagoda, BMW Turbo konsept otomobili öne çıkan projeleridir.
Bill Mitchell
Mitchell, kırk yıldan uzun bir süre General Motors’un otomobil tasarım ekibinde görev aldı ve sonunda Tasarımdan Sorumlu Başkan Yardımcısı görevini getirildi. Chevrolet Corvette, Chevrolet Camaro, Cadillac Seville, Buick Riviera ve Pontiac Firebird onun vizyonunu taşıyor. “Muscle Car” konsepti bugün bile onun en önemli mirası.
Franco Scaglione
Tutkulu, pitoresk, şık ve aerodinamik mükemmel otomobil tasarımları dendiğinde ilk akla gelen, tasarımları “sanat eseri” olarak adlandırılan, tüm zamanların en önemli tasarımcılardan biri de 1916 doğumlu İtalyan Scaglione’dir. Bertone, Alfa Romeo ve Porsche gibi önde gelen otomobil tasarım şirketlerinde çalıştı. En önemli tasarımları arasında Alfa Romeo BAT serisi konsept otomobiller, Lamborghini 350 GT ve Corvette SS sayılabilir.