Modern Zamanların İskenderiye Kütüphanesi; Vikipedi…

0
305

Ulvi Yaman: Bir çok platformda karşımıza özellikle Türkçe içeriklerle ilgili şu eleştri çıkıyor; bilgiler eksik ve/veya yanlış, ideolojik açıdan manüpilasyona açık ve belli maddelerde bunu görebiliyoruz gibi. Açık kaynaklı bir platform olduğu için bu çok normal aslında, bunların yine farklı kullanıcılar tarafından düzeltilmesi gerekiyor ama Türkiye’de çok işlemiyor sanırım, bunu neye bağlıyorsunuz? Nasıl daha iyi hale gelebilir?

Başak Tosun / Zafer Batık: Vikipedi, kitle-kaynaklı bir web sitesi. Yani içeriği belli bir yazar kadrosu, bir kurum tarafından üretilmiyor. Peki nasıl üretiliyor? Nasıl sosyal medya mecralarının içeriğini o mecrada hesap oluşturup paylaşım yapan kişiler oluşturuyorsa Vikipedi’nin içeriği de aynı şekilde, hepimiz gibi sıradan internet kullanıcısı olan çok sayıda insan tarafından üretiliyor. Dolayısıyla sizin de dediğiniz gibi nasıl sosyal medyada forumlarda, bloglarda paylaşılan her içerik doğru, tarafsız değilse; Vikipedi’nin içeriğinde de yanlış, önyargılı, eksik bilgiler bulunması doğal.

Doğal olmayan; Vikipedi’yi sanki hatasız, eksiksiz bir bilgi kaynağı gibi düşünüp o beklentiyle yanaşmak. Peki, neden bu şekilde yaklaşma eğilimindeyiz? Çünkü sahte haberlerin, yanlış veya manipüle edilmiş bilginin hızla yayıldığı internet ortamında Vikipedi- her ne kadar mükkemel bir bilg kaynağı olmasa da-, tarafsız bir dille yazılmış, kaynaklı bilgiyi okura sunma konusunda son yirmi yılda başka mecralara kıyasla daha başarılı oldu. Tüm dünyada Vikipedi’deki içeriklere düzenli katkı veren, çok vakit ayıran tutkulu gönüllüler var ve bu gönüllüler bazı ilkeler doğrultusunda (tarafsız bakış açısı, doğrulanabilirlik gibi…) içerik üretmeye, birbirlerinin yazdıklarını denetlemeye, görüş farklılığı olduğunda tartışıp üzerinde uzlaşılan bir metin ortaya çıkarmaya çalışıyor. Sonuçta bugüne dek elde edilmiş başarı, birçok internet kullanıcısında Vikipedi’de yazanı kutsal bir metinde yazıyormuş gibi kabul etme, “Vikipedi’de yazıyorsa doğrudur” gibi algılama eğilimine yol açtı. Oysaki herhangi bir konuda (diyelim ki iskelet sistemi konusunda) çok iyi kaynaklandırılmış, zengin bir içeriğe ulaşırken başka bir konuda (varsayalım ki güneş sisteminin mekaniği konusunda) çok yetersiz, eksik, hatta yanlış, güncelliğini yitirmiş bilgilere rastlamak mümkün. Ya da bir dil sürümünde bir konuda çok geniş bilgi varken, aynı konuda bir başka dil sürümünde hiç bilgi bulunmayabilir.

Zafer Batık

Birçokları, Vikipedi’de yetersiz içerikle karşılaştığı zaman hayal kırıklığı duyuyor. Vikipedi’yi kutsal metin gibi kabul etme eğiliminde olanlar, “nasıl olur?” diyor. Halbuki cevabı çok basit, demek ki o dili konuşan ve o konuda bilgi birikimi olan insanlar arasında birikimini Vikipedi yoluyla internet kullanıcılarına aktarmaya veya Vikipedi’de halihazırda paylaşılanların doğruluğunu, güncelliğini, tarafsızlığını eleştirip tartışmak için vaktini ayırmaya gönüllü olan insan sayısı yetersiz.  Vikipedi’nin daha iyi hale gelmesinin yolu ise şudur: Lütfen eksik, yanlış bilgi ya da güncel olmayan bir bilgi gördüğünüzde onu siz değiştirip geliştirin! İmla hatası mı gördünüz, düzeltin. Cinsiyetçi bir ifade mi gördünüz, silin! Ya da maddenin “Tartışma” sayfasına düşüncenizi yazın, uyarın. Hiç ele alınmamış bir konu mu var o konuda ilk maddeyi siz oluşturun. Kısacası  Vikipedi nasıl daha iyi bir hale gelebilir sorusunun en basit yanıtı şu: Sizlerin katkılarınızla.

Bu sistem, Türkiye’de çok işlemiyor mu derseniz, her yerde olduğu kadar Türkiye’de de işliyor ancak en gelişmiş dil sürümü İngilizce ile kıyaslayacak olursak hem madde sayısı bakımından, hem de maddelerin içeriği bakımından az gelişmiş olduğunu görürüz. Çünkü İngilizce Vikipedi’ye düzenli katkı veren gönüllü sayısı, Türkçe’ye katkı verenlerin 35 katından fazla! Vikipedi’deki sistem, ancak katkı veren sayısı yüksek ve farklı alanlardaki bilgi birikimini, farklı görüş açılarını yansıtacak çeşitlilikte oldukça işler. Örneğin iyi niyetli bir gönüllü, kendi bilgileri ışığında bir madde yazabilir; ama o konunun kapsamına göre örneğin bir hukukçunun hukukçu bakış açısıyla, sosyal psikolojiden anlayan bir başkasının sosyal psikolojik bakış açısıyla, bir diğer kişinin ise antropolojik bakışla yaklaşması; yazılanları kontrol edecek, daha iyi, daha yeni kaynaklar önerecek, farklı dilden çeviri yapabilecek, ifade bozukluklarını düzeltecek daha birçok kişinin katkı vermesi ile içeriklerin niteliği yükselir ve sürekli gelişmeye devam eder. Türkiye’de, Türkçe Vikipedi için bu şekilde bir üretim yapmak üzere gerekli insan gücü aslında mevcut. Fakat buraya nasıl katkı verebileceği ve bu katkıyı vermenin önemi konusunda farkındalık düşük. Topluluğumuz, işte bu farkındalığı artırmaya çalışıyor. 

Ulvi Yaman: Bir diğer konu da farklı ülkelerde, farklı dillerde girilen madde sayısı Türkiye’nin çok üzerinde, bunun sebepleri ne sizce?

Başak Tosun / Zafer Batık: Vikipedi’nin 300 dilden fazla farklı dilde dil sürümü var. Türkçe, madde sayısı açısından 31. sırada. O bakımdan aslında birçok dil sürümüne göre madde sayısı bakımından üstte gibi düşünülebilir. Ancak Vikipedi dil sürümlerinin bir kısmı “küçük diller”e yani dünyada az sayıda konuşanı olan, tehlike altındaki dillere ait. Vikipedi, tehlike altındaki dilleri yaşatmanın bir yolu olarak hizmet eden bir proje. Türkçe’de ise dili konuşan kişi sayısı göz önüne alındığında madde sayısının şu andakinden daha yüksek olması beklenir.

Sadece madde sayısı değil “maddelerin derinliği” de bir ölçüttür. “Derinlik”, bir madde üzerinde kaç defa, kaç kullanıcı tarafından düzenleme yapıldığına dayalıdır. Vikipedi’de bir kişinin çok miktarda bilgi eklemesinden ziyade maddelere çok sayıda kişinin elinin değmesi, maddeler üzerinde çok sayıda  işlem yapılması makbuldür. Derinlik ne kadar fazla ise, o kadar çok emek verilmiş, o kadar fazla görüş açısı yansıtılmış kabul edilir. Bir Vikipedi dil sürümünün kalitesini anlamak için örneğin maddelerin ne kadar çok kaynaktan yararlanarak yazıldığına da bakabilirsiniz. Bunun gibi birçok açıdan değerlendirildiğinde Türkçe Vikipedi, gerek madde sayısı gerekse kalite açısından çok daha üst düzeye çıkmalı bize kalırsa.

Bir dilde Vikipedi’nin gelişmiş olması, yukarıda da bahsettiğimiz gibi o dilde katkı veren gönüllülerin sayısına ve çeşitliliğine bağlı. En gelişmiş dil sürümü, İngilizce Vikipedi’dir çünkü İngilizce küresel ortak bir dil ve anadili farklı olan birçok kişi de İngilizce Vikipedi’ye katkı veriyor. Türkçe konuşanlar arasında ise şunu fark edenler az: Nasıl herkes Youtube’da video, Instagram’da fotoğraf paylaşabilirse Vikipedi’de de -kaynağını belirtmek koşuluyla- bilgisini paylaşabilir, bir konudaki farklı görüşleri tartışabilir, o bilgiyi destekleyecek görsel malzemeleri yükleyip maddeleri zenginleştirebilir.

Ancak gelişme, sadece bireysel çabalarla olmaz. Kurumsal çalışmalar da gerekli. Örneğin arşiv kurumlarının seçtikleri belgeleri, görselleri, açık lisansla paylaşıp Vikipedi yoluyla herkese erişebilir kılması; çeşitli sivil toplum örgütlerinin, araştırma kurumlarının, akademik kuruluşların da ürettikleri bilgileri halkla buluşturmak için Vikipedi, Vikiveri gibi projelerden yararlanmaları gerekli.  Ayrıca eğitim kurumlarının şunu fark etmesi gerek: öğrencilerin dijital becerilerini, eleştirel okuma ve yazma becerilerini, çeviri yapma becerilerini, açık bilgi kaynaklarına katkı kültürünü geliştirecek bir araçtır Vikipedi’ye katkı vermek. Dünyanın bir çok yerindeki eğitim kurumlarında, özellikle üniversitelerde öğrencilere verilen ödevler sayesinde bir yandan öğrencilerin bu saydığımız alanlarda yetkinlikleri gelişirken, bir yandan Vikipedi’nin içeriği genişliyor, üniversite kütüphanelerindeki kaynaklardan yararlanılarak öğretim üyelerinin gözetiminde yazılmış içeriklerle zenginleşiyor. Daha zengin Vikipedi dil sürümleri işte bu tür çalışmalar sayesinde zenginleşmiş durumda.

1
2
3
4
5
Önceki İçerikPodcast: Sanatsal yokluk ya da Sülün Osman’ın basireti…
Sonraki İçerikEmekli dişçi,
uslanmaz gezgin ve maceracı…
1966, İstanbul doğumlu. Marmara Üniversitesi, Basın-Yayın Yüksek Okulu,Gazetecilik ve Halkla İlişkiler Bölümü’nden mezun oldu. Aynı üniversitenin Radyo ve Televizyon Bölümü’nde yüksek lisans yaptı ve doktora çalışmasına devam etti, tez aşamasında ayrıldı. 1984-1989 yılları arasında, bir yandan okurken bir yandan Toros Mühendislik şirketinde İthalat ve Pazarlama Müdürü olarak görev yaptı. , yine aynı yıllar arasında UNESCO’ya bağlı, kar amacı gütmeyen uluslararası programlara sahip “The Experiment In International Living in Turkey”de Program Koordinatörlüğü görevini yürüttü. 1991 yılında Şeker Sigorta’da Reorganizasyon, Pazarlama ve Reklam Müdürü olarak mesleki kariyerine başladı. 1993 yılında Oyak Sigorta’da Reklam Müdürü olarak görev aldı. Dream Design Factory’de 7 yıl Genel Koordinatörlük, (dDf'teki son 3 yılında dDf’nin yan kuruluşu olan dda, Dream Design Advertising’de Müşteri İlişkileri Direktörlüğü) Capital Events’de 2 yıl Genel Koordinatörlük görevlerinde bulundu. 2003 yılında X-event’in kurucu ortaklarından biri olarak, şirketinin genel koordinatörlük görevini üstlendi. 2005-14 yılları arasında Farkyeri Reklam Ajansının Kurucu Ortakları arasında yer aldı. Ulusal ve uluslararası müşteriler için yüzlerce başarılı projeyi hayata geçirdi.Reklamcılık ve Etkinlik Yönetimi alanlarında bir çok ödül aldı. İstanbul Modern Sanatlar Galerisi’nde Yönetim Kurulu üyesi olarak görev yaptı. Doğrudan Pazarlama İletişimcileri Derneği Genel Koordinatör olarak görev yaptı. Çeşitli kitap projelerine katkıda bulundu, çeşitli dergi ve gazetelerde yazı, araştırma ve makaleleri yayınlandı. Halen bir çok ajans ve markaya danışmanlık vermektedir. TTNet'in "Yaratıcıya Destek, Yaratıcı Ekonomiye Destek" projesinin eğitmenlerinden oldu. 2006-2011 yılları arasında Bilgi Üniversitesi, Reklamcılık Bölümü’nde, “Etkinlik Yönetimi” dersleri verdi. Fenerbahçe Kulübü, Yüksek Divan Kurulu Üyesidir Specialties: Advertising, Event Management and Marketing, Special Project