Merhaba,
Çanakkale Deniz Savaşı I. Dünya Savaşı sırasında dünyanın daha yeni tanıştığı bir çok teknolojinin de ilk kullanıldığı yer olmuştu. Uçaklar, yeni menzili eskilerinden kat be kat fazla toplar, mayınlar, makineli tüfekler, yeni zırhlı sınıfı gemiler deniz savaşı sahnesinde ilk kez yerini alıyor ve karşı tarafa ölüm kusuyordu. Savaşta kullanılan yeni teknolojilere ve bunların ölümcül etkilerine daha sonra değineceğim ama bugün Çanakkale’de tarihin değişmesine neden olan denizaltılardan bahsedelim.
İnsanlığın sualtına olan merakı ve sualtına inebilmek için gösterdiği binlerce yıllık çaba Sualtı Yazıları’nın müdavimlerinin zaten malumu. Tarihe bakınca ilk anda denizaltıların önemi son 2 yüzyılda artmış görünse de denizaltı gemilerinin tarihi bir hayli eski. 1572 yılında Hollanda’nın Alkmaar şehrinde doğan bilim insanı Cornelius Van Drebbel 1620 yılında bilinen ilk denizaltının mucidi idi. Gerçi aracın tasarımını 1580 yılında İngiliz matematikçi William Burn yapmıştı. Yani bakınca denizaltıların tarihi aslında çok eskilere dayanıyor.
Denizaltıların etkin bir silah olarak kullanılması için ise aradan neredeyse 300 yıl geçmesi gerekti. Gerçi tarihe baktığımızda Aristo’ya göre Büyük İskender Milattan Önce 300 yılında Bugün Lübnan sınırları içinde kalan Tire şehrini kuşattığında fıçı şeklinde denizaltılarla saldırmış. Hatta Büyük İskender’i fıçının içinde sualtında gösteren gravürler var. Bir de 1776 yılında, New York Limanı’nı ablukaya alan HMS Eagle firkateyn’ine saldırı düzenleyen “Turtle” isimli David Bushnell tasarımı olan denizaltıyı da unutmamak gerekir.
Bir de kişisel olarak denizlerle, denizaltı ile ilgilenmemi sağlayan Fransız Yazar Jules Verne’nin Denizler Altında 20 bin Fersah kitabını da denizaltıcılık tarihi ile ilgili konuşurken anmadan olmaz kanımca. Verne’nin ölümsüz eserindeki müthiş denizaltı Nautilus çok zaman geçmeden 1800 yılında Fransa’da yaşayan Amerikalı Mucit Robert Fulton’un inşa ettiği ve Napolyon’a hediye ettiği denizaltının da isim babası oluyordu.
I. Dünya Savaşı öncesi endüstri devriminin etkisi ile teknolojik gelişme ve silahlanma yarışına giren ülkelerde silah fabrikalarının ve tersanelerin sayısı hızla arttı. Geçtiğimiz hafta İngilizlerin donanmaya verdikleri önemden ve denizcilik teknolojisinde nasıl öncü olduğundan bahsetmiştim. İş denizaltılara geldiğinde İngilizler başta denizaltılarıla karşı mesafeliydi hatta bazı deniz subayları denizaltıların savaşma şeklini onur kırıcı buluyorlardı. Almanlar ve Fransızlar ise savaş yaklaşırken denizaltı filolarını hızla büyütmüştü.
Dünya Savaşı yaklaşırken denizaltı filolarının durumu kabaca şöyleydi: Almanya’nın 28 aktif 99 tane de inşaa halinde “U-Boot”u bulunuyordu. Almanya denizaltılara öyle büyük önem vermişti ki, savaş bittiğinde tam 380 denizaltısı mevcuttu. İngiltere ise başlangıçta Fransız teknolojisini alsa da zaman ilerledikçe ortaya çıkan dil bariyeri ile birlikte (Fransız mühendisler ile İngilizler anlaşamıyordu) Amerikan modellerine yöneldi. Savaş başlarken İngiltere Donanması’nda 80 denizaltı bulunuyordu. Fransızlar ise denizaltı üretimine hem düşmanlarından hem de müttefiklerinden önce girişmiş olsa da Fransız donanmasının inişli çıkışlı tarihi içinde yine geride kalıyordu.
Çanakkale Deniz Savaşı’nın gerçekleştiği 18 Mart 1915’ten sadece 3 ay önce 13 Aralık 1914 saat 11:30 sularında Teğmen Holbrook komutasındaki İngiliz B sınıfı B11 denizaltısı Çanakkale Boğazı’nda Kepez Sarı Sığlar’a demir atmış Mesudiye Zırhlısı’nı tek torpido ile alabora etti.
Çanakkale Savaşları boyunca Ege ve Marmara’da toplam 14 İtilaf denizaltısı görev yaptı, İttifak Kuvvetlerine bağlı filotilladan ise sadece 2 denizaltı faaliyet gösterdi. Bu Denizaltılardan özellike Otto Hersing komutasındaki U19 sınıfı U-21 denizaltısının başarılarını önümüzdeki haftalarda konuşuruz diye düşünüyorum. Otto Hersing savaş sonrasında “U21 Retter die Dardanellen” adlı kitabı ile yaşadıklarını anlatmıştı. Gözüpek Alman Denizci Hersing’in kitabı İş Kültür yayınlarından Bülent Erdemoğlu’nun çevirisi ile “Çanakkale Denizaltı Savaşı” adı ile dilimize çevrildi.
Çanakkale Deniz Savaşı ve sonrasında gerçekleşen Çanakkale Savaşları sırasında denizaltılar o güne kadar hiç kullanılmadığı kadar etkin kullanıldı. Savaş sırasında denizaltı filolarına, kayıplarına ve verdikleri zarara bakınca II. Dünya Savaşının en önemli silahlarından birinin denizaltılar olmasına şaşırmamalı.
Denizaltılar başta güvenilmez ve savaş taktikleri onursuzca bulunsa da metrelerce suyun altında ülkeleri için ölmeye hazır bir şekilde uzun yollar kat eden hem itilaf hem de hem de ittifak denizaltıcılarının mert ve korkusuz hikayeleri insanlık açısından büyük dersler barındırıyor.
Kaynakça
Çanakkale Deniz Savaşları 1915 (Çanakkale Boğaz Komutanlığı)
Çanakkale Savaşında Denizaltıların Stratejik Yeri ve Önemi (Yunus Göregen) T.C. YEDİTEPE ÜNİVERSİTESİ ATATÜRK İLKELERİ VE İNKLAP TARİHİ ENSTİTÜSÜ 2018
Tarih Dergisi 74. Sayı, Birinci Dünya Savaşı’nda U-21 Denizaltısının Çanakkale
Boğazı ve Beyrut Limanı’ndaki Faaliyetleri (Ozan Tuna)
https://naval-encyclopedia.com/ww1/uk/british-ww1-submarines/
https://www.dhm.de/lemo/kapitel/erster-weltkrieg/kriegsverlauf/u-boot-krieg.html