Mayıs 2024 Türkiye’de Sanatsal İfade Özgürlüğü Raporu

TÜRKİYE’DE SANATSAL İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ MAYIS 2024 RAPORU

SÖZ Platformu’nun Türkiye’de sanatsal ifade özgürlüğü ihlallerine yönelik Mayıs ayı raporu yayımlandı. Mayıs ayında 10 sansür/otosansür, 5 etkinlik engellenmesi/iptali, 2 hukuksal engel, 8 hedef gösterme, 2 toplumsal cinsiyete yönelik ayrımcılık, 8 ekonomik baskı ve 2 sanatçının maruz kaldığı vize engeli haberi rapora konu oldu. Ayrıca sanat birliklerinin sansür ve baskılara yönelik mücadelelerine dair 10 haber de rapora dâhil edildi.

Sansür gündemi, film gösterimlerine yönelik engellemeler, Kürtçe müziğin engellenmesi, politik sanatın sansürlenmesi, kitap fuarlarına yönelik baskılar ve kitaplara yönelik muzır kararları ile geçtiğimiz ay oldukça yoğundu.

Mayıs ayının en önemli kültür sanat gündemlerinden biri, ODTÜ’nün Devrim Şenliği’ne yönelik baskı ve engellemeler ile buna karşı şenlik komitesinin yürüttüğü mücadele oldu. “Şenlik Devrimsiz Olmaz” sloganıyla eylem yapan öğrencilere yönelik soruşturma başlatılırken festivalin gerçekleşmemesi için sahne düzeneklerinin kampüse girişinin engellenmesi gibi pek çok baskı da söz konusuydu.

Sadece ODTÜ’de değil, birçok üniversitede bahar şenliklerine yönelik saldırılar devam ediyor. Kocaeli Üniversitesi’nde öğrencilerin talep ettiği müzik grupları bahar şenliği programına alınmazken mehteran gösterisi yapıldı. Uludağ Üniversitesi Rektörlüğü ise öğrenci topluluklarının bahar şenliği başvurusunu, “Akşam saatlerinde kızlı erkekli konserler istemiyorum” diyerek reddetti.

Sanatçılara yönelik hedef göstermeler de Mayıs ayı raporunun yoğun başlıkları arasında yer aldı. Daha önce çeşitli şekillerde sansüre maruz kalan Kızılcık Şerbeti dizisinin oyuncularına yönelik farklı zamanlarda hedef göstermelerin yaşanması dikkat çekti. Yayınevlerinin yayın politikalarına yönelik tepkiler de hedef gösterme ve tehdit boyutlarına vardı.

Kültür sanat alanında LGBTİ+ görünürlüğüne yönelik saldırılar, bu ay da devam etti. Özellikle Eurovision’daki görsel şovlara ve kostümlere yönelik siyasi liderlerden gelen açıklamalar, hedef gösterme konusunda ön plana çıktı. Ayrıca İBB Kültür Yayınları’nın toplumsal cinsiyet eşitliğine aykırı ve LGBTİ+’ları hedef gösteren kitapları yayımlayıp satışa sunması da tepki çekti.

 

SANSÜR/OTOSANSÜR

• Nejla Demirci’nin “Kanun Hükmü” belgeselinin İşçi Filmleri Festivali kapsamında Ankara’da gerçekleşecek gösterimi valilik kararıyla engellendi. Ankara gösteriminin ardından, hakkında hiçbir mahkeme kararı olmadığı halde İstanbul’da Kadıköy ve Beyoğlu Kaymakamlıklarının kararıyla da yasaklandı. Türkiye’de Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile kamu görevinden alınan doktor Yasemin Demirci ve öğretmen Engin Karataş’ın mücadelesini anlatan belgeselin 2023 yılında 60. Altın Portakal Film Festivali’nden çıkarılması büyük tartışmalara neden olmuştu.

 

• Nejla Demirci 18 Mayıs günü Diken’e verdiği röportajda İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin (İBB) de Beyoğlu Sineması’nda filme verdiği salonu geri çektiğini söyledi.

 

• Mardin’de düzenlenen “6’ncı Mardin Bienali”ne katılan DJ Asena Hayal, açılış gecesi sahne aldığı bir mekânda Kürtçe parça çaldığı için Kiraz Halkla İlişkiler Sahibi Yeşim Aksoy tarafından sahneden indirilerek, Kürtçe parça çalması engellendi. Güneydoğu Ekspres’in haberine göre, Kürtçe müziğe yönelik gerçekleşen ırkçı yaklaşımın ardından kültür sanat emekçisi küratör ve aynı zamanda DJ Asena Hayal, yaşananlara tepki gösterdi.

 

• Erzurum Büyükşehir Belediyesi’nin düzenlediği kitap fuarında Kırmızı Kedi Yayınevi’ne ait kitapların, yazarların siyasi içerik taşıdığı gerekçesiyle stantlara koyulması yasaklandı. Kararın Erzurum Büyükşehir Belediye Başkanı Mehmet Sekmen tarafından istenildiği iddia edildi. Erzurum Büyükşehir Belediye Başkanı Mehmet Sekmen ise bu haberi yalanladı ve “Doğu Anadolu Erzurum 6. Kitap Fuarı’mızı 130 yayın evi ve 50’yi aşkın yazarımızın katılımıyla icra edeceğiz. Fuarımızda yayınevi ve yazarlara yönelik herhangi bir kısıtlama veya yasaklama gibi asla böyle bir durum söz konusu değildir” dedi. Belediye başkanının bu açıklamasını yayınevinin sahibi Haluk Hepkon, “Kırmız Kedi ile uğraşmayın demiştik… Yazarlarımız ve okurlarımızla birlikte dik durduk, kapıları açtırdık. Bu süreçte yanımızda olan herkese teşekkür ediyoruz. Birlikte başardık. Kırmızı Kedi’ye ve yazarlarına getirilen yasaktan geri adım atılması doğru ve yerinde bir davranış olmuştur” mesajıyla duyurdu.

 

• Ye’r Community (@yercommunity) tarafından 27 Nisan-16 Mayıs tarihleri arasında Eskişehir Vecihi Hürkuş Havacılık Müzesi II. Hangar’da gerçekleştirilen sansür, otosansür, engelleme ve kısıtlama konulu Vallus isimli sergi, belirlenen tarihten erken kapatıldı. Eskişehir merkezli bir sanat inisiyatifi olan Ye’r Community tarafından gerçekleştirilen sergi, muhtarlara verilmesi planlanan yemek daveti için keyfi erken kapatma kararı ile 10 Mayıs Cuma günü kaldırıldı.

 

• Cem Yılmaz’a Instagram paylaşımı nedeniyle Ticaret Bakanlığı Reklam Kurulu tarafından ceza geldi. Kurul, Cem Yılmaz’ın sosyal medya paylaşımlarında, alkollü içecek ürünlerinin markası ve diğer ayırt edici unsurları görülecek ve fark edilecek biçimde görüntüler kullandığını, böylelikle paylaşımlarda talep yaratıcı görüntü ve imalar kullanılarak mevzuat gereği yasak olmasına rağmen alkollü içecek ürünlerinin reklamını gerçekleştirdiğini belirledi. Reklam durdurma cezası alan ünlü komedyen Cem Yılmaz’ın aynı zamanda sosyal medya hesabından paylaştığı alkollü içerikleri de kaldırması gerekecek. Ramazan ayının ilk gecesinde Instagram hesabından rakı fotoğrafı paylaşan Cem Yılmaz, sosyal medyada bir kesim tarafından ağır eleştiri almıştı.

 

• Institut Français İstanbul’un sokak sanatlarına dikkat çekmek için kurguladığı ve her yıl ikisi Fransız, dört sokak sanatçısını ağırlayacak sergi projesi “Le Mur İstanbul” kapsamındaki “Çarpışma” başlıklı sergide yer alacak bir iş, politik olduğu gerekçesiyle kültür merkezi tarafından sansürlenmek istenince, serginin yaratıcıları ve sanatçıları sergiden çekildi. Sansürü projenin küratörlüğünü üstlenen Görkem Kızılkayak, sosyal medya hesabından duyurdu. Kızılkayak’ın açıklaması şöyle: “Institut français İstanbul’da 18 Mayıs – 7 Eylül tarihleri arasında açılacak sokak sanatı sergisi Çarpışma ve açılış kokteylinin iptal edildiğine dair bir e-posta aldık. Açılış öncesinde sergi hazırlığındayken bir eserin içindeki bazı ögelerin politik bulunduğu ve kabul edilemeyeceği iletildi. Institut Français yetkilileriyle neredeyse gün boyu süren toplantıda kültür merkezi yetkilileri ve bizlerin açık, yapıcı ve çözüm odaklı yaklaşmamız sorunun çözümü için yeterli olmadı. Biz de bu durumda serginin yaratıcıları olarak sergiden çekildiğimizi bildirdik.”

 

• Radyo Televizyon Üst Kurulu’nun (RTÜK) 2023 yılında yayıncı kuruluşlara verdiği ceza miktarı belli oldu. Televizyon ve radyolara toplam 625 ceza kesen RTÜK’ün bu cezalarının mali karşılığı 81 milyon 901 bin TL oldu. En çok cezayı iktidara muhalefet eden Halk TV ve Tele 1 aldı.

 

• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, “Disney Esrarengiz Kasaba Günlük 3”, “Farklı Olmaya Cesaret Eden Erkek Çocuklarına Hikayeler” ve “Yaramaz Evin Yeni Misafirleri” isimli kitapları muzır yayın ilan etti. “Disney Esrarengiz Kasaba Günlük 3″ kitabı Beta Kids Yayıncılık tarafından 2020’de yayınlanmıştı. Ben Brooks’un yazdığı “Farklı Olmaya Cesaret Eden Erkek Çocuklarına Hikayeler” kitabı Eksik Parça Yayınları tarafından 2019’da ve Colleen Rowan Kosinski’nin yazdığı “Yaramaz Evin Yeni Misafirleri” adlı kitap ise 2023’te Yakamoz Çocuk tarafından yayınlanmıştı.

 

• Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi (SBF) – Mülkiye’nin 1930’dan bu yana kutladığı geleneksel İnek Bayramı’nda 2016’den beri yapılmayan temsili imam tarafından okunan İnek Duası ilk kez yapıldı. İnek Bayramı koronavirüs salgını nedeniyle iki senedir yapılmıyordu. İnek Duası, bayram geleneğinin parçası olarak, 80 yıldır temsili imam tarafından okunuyor. İnek Duası, 2017 bayramı öncesinde, imam ve dua mizansenlerinin hedef gösterilmesi nedeniyle yapılmıyordu. Yerine temsili bir filozofun okuduğu “İnekname” almıştı. 2016’da son kez imamı canlandıran öğrenciye açılan soruşturmalar kapanıp davalar beraatle sonuçlanınca İmam Duası altı yıl aranın ardından Mülkiye’ye döndü. İnek Duası okunurken salonda bir grup, etkinliği “hadsizler” diye bağırarak durdurmaya çalıştı. Bu sırada SBF Dekanı Orhan Çelik salonu terk etti. İmama tepki gösterenlerin güvenlik görevlileri tarafından salondan çıkarılmasının ardından öğrenciler, “İmam bizim onurumuzdur” sloganı atarak, bağıran grubu ve dekanı yuhaladı.

 

 HUKUKSAL ENGELLER

• Belgeselci ve görüntü yönetmeni Koray Kesik, 2 Mayıs günü İzmir’de gözaltına alındı. Koray Kesik’e görüntü yönetmeni olduğu Bakur belgeseliyle bağlantılı olarak “örgüt üyeliği” suçlaması yöneltildi. Kesik, yurtdışı çıkış yasağı tedbiri getirilerek serbest bırakıldı.

 

• ODTÜ Rektörlüğü “Şenlik Devrim Sahnesiz Olmaz” eylemini gerekçe göstererek öğrencilere soruşturma açtı. ODTÜ’lü öğrenciler, ODTÜ yönetiminin üniversitede gelenek haline gelmiş olan bahar şenliğini iki güne indirmesi ve Devrim Stadyumu’na izin vermemesini protesto ediyorlar.

 

ETKİNLİK İPTALLERİ / YASAKLAR

• ODTÜ Türk Halk Bilimi Topluluğu’nun (THBT) “Bağlama Orkestrası Konseri” ve “Mahmud ile Yezida” tiyatro oyunu “etkinlik onaylanmadan sosyal medya kanallarında tanıtım yapma” gerekçesiyle iptal edildi. Etkinlik iptaline dair konuşan bir THBT üyesi, kültür işlerinin topluluklar için yayımladığı yönergede böyle bir madde olmadığını belirtirken iptalin THBT’nin Bahar Şenliği eylemlerine katılması nedeniyle bir gözdağı olduğunu düşündüklerini söyledi.

    ODTÜ Rektörlüğü geçtiğimiz ay Bahar Şenliği’ne ilişkin yeni bir karar alarak uzun yıllardır öğrenci topluluklarınca düzenlenen şenliği dört        günden iki güne indirmiş ve şenlik kapsamında Devrim Stadyumu’nun kullanılmasını yasaklamıştı. Öğrenci toplulukları yasak kararını ç          eşitli eylemlerle protesto etmiş, bazı öğrenciler hakkında soruşturma açılmıştı.

 

• Gaziantep Üniversitesi Mavera Kongre ve Sanat Merkezi’nde gerçekleştirilmesi planlanan Dolu Kadehi Ters Tut müzik grubunun konseri, Gaziantep Aile Platformu’nun baskıları sonucu iptal edildi. Müzik grubu LGBTİ+ haklarını savunduğu için hedef gösteriliyor. Konserin iptaline ilişkin üniversite yönetiminden herhangi bir açıklama yapılmadı. Olayın ardında CHP’li Şehitkâmil Belediyesi tarafından gruba Şehit Kamil Belediyesi Kültür ve Kongre Merkezi tahsis edildi. Ancak bu kez de Kültür Merkezi’nde yapılması planlanan konserin baskılar nedeniyle iptal edildiği belirtildi. Dolu Kadehi Ters Tut müzik grubu, konser iptaline ilişkin bir açıklama yaptı. Açıklamada, “Kültür Merkezi’ne yapılan baskılar sonucu resmi herhangi bir gerekçe gösterilmeksizin sahne almamız engellenmiştir” denildi. Öte yandan konsere ilişkin iptal kararının ardından gerici Gaziantep Platformu tarafından yapılan açıklamada: “Bu etkinlik Gaziantep Aile Platformu girişimleri ile iptal edildi. Üniversite yönetimine ve inisiyatif alan sivil toplum kurumlarına teşekkür ediyoruz. Milli ve manevi değerlerimize aykırı, özellikle gençlerimize zarar verecek içeriklere sahip bu ve benzeri sözde etkinliklere izin verilmemeli” denildi.

 

• Kocaeli Üniversitesi’nde 13-15 Mayıs tarihlerinde gerçekleştirilecek bahar şenlikleri programında öğrencilerin talep ettiği konserler yer almadı, onun yerine mehteran takımı şovu programa konuldu. Kocaeli Üniversitesi öğrenci kulüpleri, şenlik programında konserlere yer verilmemesine ilişkin ortak bir metin yayınlayarak alınan karara tepki gösterdi.

 

• Uludağ Üniversitesi Rektörlüğü, öğrenci topluluklarının bahar şenliği başvurusunu, “Akşam saatlerinde kızlı erkekli konserler istemiyorum” diyerek reddetti. Rektörlük, üniversitenin Görükle yerleşkesinde alternatif şenlik düzenleyen toplulukları da tehdit etti.

 

• Karacasu Kaymakamlığı, Aydın’ın Karacasu ilçesinde bu yıl yedinci kez düzenlenmesi planlanan Afrodisias Müze Konserleri’ni, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca açıklanan tasarruf tedbirleri kapsamında iptal etti.

 

• İran Cumhurbaşkanı Reisi’nin ölümü sebebiyle Türkiye’de milli yas ilan edilmesi üzerine, Akdeniz Üniversitesi’ndeki Mert Demir konseri iptal edildi.

 

HEDEF GÖSTERME

• 1 Mayıs İşçi ve Emekçiler Bayramı’nı sosyal medya hesabından kutlayan Gazete Solfasol, nedef gösterildi. Gazetenin sosyal medya hesabından yapılan kutlama açıklamasında “Bugün hem 1 Mayıs’ı hem Solfasol’un 13. yaşgününü kutluyoruz” denildi. Gazete Solfasol, Ankara’nın Gayriresmi Gazetesi şiarıyla 2011’den bugüne aylık olarak basılı yayın hayatında ve Ankara’nın simgelerinden biri olan “keçi”yi logolarında kullanıyor. Hedef gösteren sosyal medya kullanıcısı dergiyi İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya’ya, İçişleri Bakanlığı’na, Emniyet Genel Müdürlüğü’ne Kültür ve Turizm Bakanlığı’na “Bir derginin logosu şeytan ve buna izin mi verildi” diyerek şikâyet etti. Solfasol Gazetesi’nin sosyal medya hesabından yapılan şikayete şu yanıt verildi: “Dergi değil gazete, şeytan değil keçi! ????”

 

• İstanbul’da düzenlenen uyuşturucu operasyonunda gözaltına alınan müzisyen Kalben, yurt dışına çıkış yasağı konularak serbest bırakıldı. Emniyet açıklamasında Kalben Sağdıç’ın Beyoğlu’ndaki evine operasyon düzenlendiği ve yapılan aramada bulunanların açık biçimde yapılıp masumiyet karinesine aykırı haberler yapılmasına yol açılması eleştiri konusu oldu. Sanatçı evinde bulunan nakit paranın da açıklanması üzerine saldırgan yorumların hedefi oldu.

 

• Mahkeme uyuşturucu alırken yakalandığı iddia edilen oyuncu Feyza Civelek‘in ‘tanık’ sıfatıyla dinlenmesi için zorla getirilmesine karar verdi. Feyza Civelek, iktidarın rahatsızlık duyduğu dizilerden olan “Kızılcık Şerbeti” dizisinde rol alıyor.

 

• İbn Haldun Üniversitesi Öğrenci İnisiyatifi, Prof. Dr. Halil Berktay’ı hedef gösterdi. Sosyal medya hesabından açıklama yapan inisiyatif Berktay’ın “The World Through Art and Literature” başlıkla dersinde “müstehcen ve pornografik görüntülere” yer verdiğini iddia etti. İnisiyatif İbn Haldun Üniversitesi öğrencilerinin “önemli bir kısmının İmam Hatip Nesli olduğunu ve öğrencilerin neredeyse tamamının değerlerine bağlı ve onları yaşama gayretinde olan Müslüman gençlerden müteşekkil” olduğunu savundu.

 

• Kızılcık Şerbeti dizisinde rol alan oyuncu Müjde Uzman, tükenmişlik sendromuna yakaladığını açıkladı. Bu açıklama nedeniyle Uzman hakkında sosyal medyada saldırgan, alaycı ve aşağılayıcı mesajlar paylaşıldı. Alaycı paylaşımlardan birini de Kızılcık Şerbeti dizisinin makyözü Esra Okumuş yaptı. Dizinin yapım şirketi bu alaycı paylaşımı nedeniyle Okumuş’un işine son verildiğini duyurdu.

 

• “Kızılcık Şerbeti” dizisi oyuncusu Sıla Türkoğlu’nun ehliyetine alkollü araç kullandığı gerekçesiyle el konuldu.

 

• Özdebir Yayınları deneme sınavında “Türk halkı” yerine “Türkiye halkı” ifadesini kullandığı gerekçesiyle hedef gösterildi. Benim Hocam Yayınları ise bir test kitabında, Tunceli yerine ”Dersim” ifadesi kullandığı için hedef gösterildi.

 

• Everest Yayınları’ndan, “Fİ”, “Çi”, “Pi”gibi kitaplarını yayınladığı Azra Kohen hakkında açıklama yapıldı ve “…Filistin halkına uygulanan bu durum bir insanlık suçudur. Bütün yazarlarımızın da en ufak bir ama, fakat olmaksızın bizimle aynı görüşte olduğuna inanıyoruz. Bu büyük insanlık suçunu meşrulaştıran ya da öven hiç kimsenin yayın grubumuz bünyesinde yer alamayacağını kamuoyunun bilmesini isteriz” denildi. Azra Kohen “İsrail’in Refah’a saldırısı hakkında neden bir paylaşım yapmadığını” soran takipçisine Kohen şu sözlerle yanıt vermişti: “İsrail’in savunmasını anlayabiliyorum, ben de olsam çocuğuma el uzatanın elini değil kafasını koparırım. Filistin’e kimsenin neden yardım etmek istediğini çok net görüyor ve anlıyorum. Kendi çocuklarını kendilerine kalkan yapan bir ulus yok olmaya mahkumdur. Soyda ciddi bir problem var.” Bu açıklama sonrası Everest Yayınları, yazar Azra Kohen ile yollarını ayırdı.

 

TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİNE AYKIRILIK

• Üniversiteli Kuir Araştırmaları ve LGBTİ+ Dayanışma Derneği (ÜniKuir) yaptığı açıklamada sosyal medyada hedef gösterildiğinde satış durduran İstanbul Kitapçısı’nın konu, LGBTİ+’ları pedofili ile ilişkilendiren yazarlara geldiğinde alan açmasını eleştirdi. ÜniKuir’in açıklamasına göre İstanbul Büyükşehir Belediye’ne bağlı İstanbul Kitapçısı’nın internet sayfasında satışa sunduğu kitaplar arasında şunlar var:

-Eşcinselliğin hastalık olduğunu söyleyen Prof. Dr. Nevzat Tarhan’ın çevirdiği Transgender İdeolojinin Yıkıcı Etkisi (2024);

-Yazarının, “LGBTİ+ ideolojisinin pedofiliye kadar ulaştığını” söyleyerek tanıttığı Hekaton’la Son Tango (2023);

-Büyük Aile Buluşması adı verilen nefret mitinglerinin örgütleyicilerinin girişimiyle hazırlanan Günümüz Gençliğinin Karşı Karşıya Bulunduğu Büyük Tehlike: Farklı Cinsel Kimlik Yönelimleri (2022);

-Eşcinselliği düzeltilmesi gereken hastalık olarak ele alan Eşcinsel Hayat Tarzının Sağlık Tehlikeleri (2021);

-Anne Babalar için Gençlerde Homoseksüelliği Önleme Rehberi (2011);

-Erkek Homoseksüeller İçin Onarım Terapisi (2021).

• 2024 Eurovision yarışması dolayısıyla 2005 yılında Eurovision’da Türkiye’yi temsil eden Gülseren’in açıklamaları yeniden gündem oldu. Gülseren, açıklamasında Armağan Çağlayan’ı kendisini taciz etmekle suçladı. Gülseren yaşadıklarını şöyle anlattı: “Tuvaletlerin önünde prova yaptırdılar. Kolombiyalı kocam Luis Ernesto’yu, ‘Sen Türk değilsin’ diye ekibimden çıkarttılar. Gitmemize yakın Armağan Çağlayan gelip ‘bunun kalçası çok geniş, bizi temsil etmesin’ dedi. Üstüne gelip bir de mezura ile kalçamı ölçtü. Kendimi hayvan gibi hissettim. Beni maymuna çevirdiler, kukla gibi oynattılar.” Gülseren yarışmadan sonra ağır bir depresyon geçirdiğini ve defalarca hastaneye kaldırıldığını da söyledi. Bu açıklama üzerine Armağan Çağlayan sosyal medya hesabından açıklama yaparak kendisinin o dönem TRT yetkilisi değil gazeteci olduğunu ve röportaj yaptığını söyledi: “Gülseren Hanım Eurovision’da Türkiye’yi temsil etmek üzere seçilince basında, ‘kalçası çok büyük’ tartışması başladı. Bu tartışma büyüdü. Ben o dönemde Hürriyet Gazetesi’nde röportaj yapıyordum. Gülseren Hanım’a röportaj teklif ettim. Hanımefendi kabul etti. Maslak’ta bir otelin çatı katında buluştuk. Doğal olarak konu kalça meselesine geldi. Gülseren Hanım ‘benim kalçalarım büyük değil ki, isterseniz ölçelim” dedi. Ben önce şaka sanmama rağmen, Gülseren Hanım “hayır ölçelim” dedi. Bunun üzerine otelde dakikalarca mezura arandı. Ve ölçüldü. O fotoğraf gazeteye manşet olmuştu. Yani ben değil hanımefendi ölçülmesini istedi. Ben ölçme niyetiyle gitseydim, mezuramı yanımda götürürdüm zaten.”

 

• Cumhurbaşkanı Erdoğan, Eurovision şarkı yarışması hakkında “cinsiyetsizleştirmeyi teşvik ediyor ve geleneksel aile yapısını tehdit ediyor” şeklinde bir açıklamada bulundu. Erdoğan, yarışma için “toplumsal yozlaşmanın Truva atları” ifadesini kullanırken MHP lideri Devlet Bahçeli de yarışmayı kazanan İsviçreli şarkıcı Nemo hakkında “Birinci olan erkek sanatçının tüylü ceket, pembe saten etekle yarışmada boy göstermesi utanç verici yozlaşmanın teyididir” ifadelerini kullandı.

 

EKONOMİK VE SİYASİ BASKILAR / KAZANIMLAR

• Koç Üniversitesi’nde bahar şenliğinin 750 TL’ye satılan bilet fiyatını karşılayamayan öğrencilerin şenliği izlememesi için yurt perdelerinin çekileceği ve balkonların kilitleneceği bildirildi.

 

• TRT dizisi “Mehmed: Fetihler Sultanı”nın set çalışanları toplu olarak işten çıkarıldı. DİSK’e bağlı Sinema Emekçileri Sendikası’ndan ( Sine-Sen) yapılan açıklamada “Yasadışı çalışma saatleri, bölüm başı ücret dayatması, eksik prim, ağır çalışma koşulları, toplu işten çıkarma… Mehmed: Fetihler Sultanı dizisi emekçileri yalnız değildir. Aralarında çok sayıda üyemizin bulunduğu emekçilerin hak mücadelesinin yanındayız” denildi.

 

• 2004 yılında Liman-İş’e üye olup sendikal hakları için mücadeleye başlayan Borusan Holding’e bağlı Borusan Port işçilerinin haklarını vermemek için yeni bir yöntem denedi. Borusan yönetimi, İstanbul Filarmoni Orkestrası çalışanları ve sanatçılarını iradeleri dışında, sendikanın yetkisini engellemek için Liman-İş kolunda gösterdi.

 

• AKP’li Kozlu Belediye Başkanı Ali Bektaş tarafından heykeltraşından izin alınmadan sarı ve maviye boyanan Madenci heykeli CHP’li Başkan Altuğ Dökmeci tarafından eski haline döndürüldü. Heykeli Kasım 2022’de boyatan Kozlu Belediye Başkanı Bektaş, eserinin tahrip edildiğini söyleyen heykeltraş Metin Yurdanur’a, “İhya ettik” diye yanıt vermişti.

 

• Cizre Belediyesi’nin 2022 yılında kayyım döneminde Dosso Dossi festivaline 4 milyon 130 bin TL harcadığı ortaya çıktı. DEM Partili Diyarbakır Belediyesi, festivalin bu yıl düzenlenmesi talebini “halkın giderlerine ayrılan bütçe krizde harcanamaz” diyerek reddetti.

 

• Mersin Tarsus Belediye Başkanı Ali Boltaç, Tarsus Şehir Tiyatrosu’nun ‘Tasarruf tedbiri’ kapsamında faaliyetlerini durdurarak genel sanat yönetmeni ve oyuncuları nikah salonu, çay ocağı, park ve bahçeler gibi belediyenin farklı birimlerine sürdü. Oyuncular Sendikası, tiyatrocuların 20 Mayıs itibarıyla başka birimlerde görevlendirildiğini belirterek tepki gösterdi.

 

• Online kitap satıyı sitesi Kitapyurdu.com, İstanbul Bahçelievler’deki yerleşkelerinin ruhsat eksikliği nedeniyle mühürlendiğini duyurdu. Yapılan açıklamada ruhsat için Bahçelievler Belediyesi’nin “yüksek miktarda bağış” istediği iddia edildi: “Yeni ruhsat alabilmemiz için belediye tarafından yüksek miktarda bir bağış yapılması talep edilmektedir. Tüm gereklilikleri yerine getirmemize rağmen bu talebimiz Bahçelievler Belediyesi tarafından kabul edilmemiş ve bu nedenle faaliyetlerimize ara vermek zorunda bırakılmış bulunuyoruz.” AKP’li Bahçelievler Belediyesi bu açıklamaya yanıt verdi ve söz konusu binada “metrekare artırımı ve gayrisıhhi  müessese faaliyetleri tespit ettiklerini”, ruhsatın bu nedenle iptal edildiğini ve bağış istenme iddiasının doğru olmadığını öne sürdü. Kitapyurdu.com’nun ruhsat iptali kararına karşı İdare mahkemesine başvurdu. Mahkemeden yürütmeyi geçici olarak durdurma kararı çıktı.

 

• Hacı Bektaş Veli Anma Törenleri her yıl Hacıbektaş Belediyesi ve Alevi örgütleri tarafından düzenleniyor. Ancak bu yıl 16-18 Ağustos 2024 tarihleri arasında yapılması planlanan törenleri Kültür ve Turizm Bakanlığı bünyesinde kurulan Alevi Bektaşi Kültür ve Cemevi Başkanlığı düzenlemek için harekete geçti. Alevi örgütleri iktidarın gölgesinde kurulan bir derneğin Hacı Bektaş Veli Anma Törenleri’ni gerçekleştiremeyeceğine yönelik açıklama yaptı. Hacıbektaş Belediyesi ise yazılı bir açıklama yaparak törenlerin belediye tarafından Alevi örgütleriyle birlikte düzenleneceğini duyurdu.

VİZE ENGELLERİ

• Müzisyen Sedat Anar, vize alamadığı için Avrupa konserlerini gerçekleştiremediğini duyurdu. Anar sosyal medya hesabından şu bilgiyi paylaştı: “Sırasıyla Belçika, Fransa ve Almanya konserlerime vize alamadığım için gidemedim, gidemiyorum. Vize almayı geçtim. Randevu bile alamadım.” Anar’ın paylaşımının altına Karagöz ve gölge oyunu sanatçısı Cemal Fatih Polat da benzer bir sorunla karşılaştığını yazdı.

 

SANAT BİRLİKLERİNİN MÜCADELESİ / DESTEK AÇIKLAMALARI

 

• Mor Dayanışma,Nejla Demirci’nin yönetmenliğini yaptığı “Kanun Hükmü” belgesel filminin Ankara’da ve  İstanbul’da gösterimleri yasaklanmasına karşı açıklama yaptı. Açıklamada “Sansüre karşı özgür sinemayı savunacağız!” denildi.

 

• Sinemacılar ve örgütleri, İşçi Filmleri Festivali programında yer alan ‘Kanun Hükmü’ belgeselinin Çankaya, Beyoğlu ve Kadıköy kaymakamlıkları tarafından yasaklanmasına tepki gösterdi.

 

• İktidarın 31 Mart yerel seçimlerinde İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) başkan adayı gösterdiği Murat Kurum hakkında espri yaptığı için Kültür Bakanlığı’na bağlı Atatürk Kültür Merkezi’ndeki (AKM) gösterileri iptal edilen komedyen Metin Zakoğlu‘na İstanbul Büyükşehir Belediyesi kapılarını açtı.

 

• Türkiye Yayıncılar Birliği, Kırmızı Kedi Yayınevi’nin kitaplarının 6. Doğu Anadolu Erzurum Kitap Fuarı’nda stantlara konulmasının yasaklanmasını eleştirdi. Yayıncılar Birliği’nden yapılan açıklamada “Tüm kurum ve kuruluşları yazma ve okuma özgürlüğü alanında daha titiz ve sorumlu davranmaya, demokratik ve çeşitliliği teşvik eden toplum ilkesine zarar veren yasaklayıcı tutumlardan uzak durmaya davet ediyoruz” denildi.

 

• Kültür Sanat Sen ‘’KamudaTasarruf’’ adı altında açıklanan paketi “emekçilere, halka yeni saldırı” olarak değerlendirdi. Sendikadan yapılan açıklamada “zaten yetersiz olan kamu yatırımlarının ve kamu personeli istihdamının kısılmasından güvencesiz istihdamın arttırılmasına, angarya çalışmanın arttırılmasından ücretlerin düşürülmesine, lojmanların ve sosyal tesislerin satılmasından servis hizmetlerinin kaldırılmasına kadar uzanan saldırı paketine karşı mücadeleyi yükseltmeye çağırıyoruz” denildi.

 

• ODTÜ Mezun Dernekleri bir açıklama yayınlayarak ODTÜ Rektörlüğü’nün Devrim Stadyumu’nun Bahar Şenliği’nde kullanılmasını yasaklamasını protesto etti ve tüm mezunları öğrencilere destek vermeye çağırdı.

 

• ODTÜ öğrencileri ve mezunları bahar şenliğinin Devrim Stadyumu’nda yapılması için eşzamanlı yaptıkları yürüyüşler ile rektörlük önüne yürüdü. Yürüyüşün ardından Moğollar rektörlük önünde sahne aldı.

 

• ODTÜ’de bahar şenlikleri için getirilen ses sistemleri içeri alınmayınca, CHP Ankara Milletvekili Deniz Demir ses sistemlerini taşıyan minibüsü sürerek kampüsten içeri girdi.

 

• ODTÜ’lü öğrenciler, rektörün engellemesine rağmen Devrim Stadyumu’nda Bahar Şenliği’ni gerçekleştirdi.

 

• Üniversitelerde genç kadınların kadın olmaktan dolayı yaşadıkları sorunlar karşısında örgütlenen bağımsız bir topluluk olan Kampüs Cadıları, bir açıklama yaparak Yeditepe Üniversitesi’nden Yüzyüzeyken Konuşuruz grubuna sahne verilmemesi çağrısı yaptı. Üniversitede düzenlenen SpringFest’te sahneye çıkacağı duyurulan grubun grubunun solisti Kaan Boşnak ve gitaristi Can Tunaboylu kadına şiddetle suçlanmıştı.

 

 

OKUMA ÖNERİSİ

• Susma Platformunun bu sene yedincisini yayımladığı yıllık sansür ve otosansür raporuna göre 2023’te Türkiye’de pek çok yapım ve eser sansüre uğradı. Bu sansür televizyon dizilerinden resim sergilerine kadar gözlemlenirken sansürün faili her zaman hükümet veya siyasi iktidar değil, bazen de İKSV gibi neredeyse tekel haline gelmiş kurumlar oldu. Rapora bu linkten ulaşabilirsiniz.

 

• Mardin Bienali’nde Kürtçe parça çaldığı için sahneden indirilen Asena Hayal’in Sanatatak’a verdiği röportajı bu linkten Mardin Bienali’nde yaşanan sanatsal ifade özgürlüğü sorunlarını Serdar Korucu bianet’te ve Özcan Yaman Evrensel’de değerlendirdi.

 

Türkiye Yayıncılar Birliği, 2023 Yılı Kitap Pazarı Raporu’nu yayınladı. Yayıncılar birliği 2022 raporunda vurguladığı kitap üretiminin 2016 yılı seviyesinde takılı kaldığı değerlendirmesini 2023 yılı içinde yaptı. Raporda sektörün ekonomik durumu şöyle özetlendi: “… genel ekonomik koşulların belirsizliği, maliyet artışları, sektörümüzün pek çok bakımdan ithalata bağımlı olması, okurların alım gücünün düşmesi gibi nedenlerden dolayı, birçok sektörde olduğu gibi yayıncılıkta da üretim, stok, dağıtım – lojistik, fiyatlama ve satış planlarının yapılması çok zor hale geldi”. 2023 Yılı Kitap Pazarı Raporu’na bu linkten ulaşabilirsiniz.