Deniz Çayırlarını kurtarmak için ne yapabiliriz?

Geçtiğimiz hafta uzun uzun deniz çayırlarından bahsetmiştim, bu hafta kaldığımız yerden devam edelim istedim, bu çayırlar ekolojik açıdan neden bu kadar önemli ve bu çayırları kurtarmak için dünya neler yapıyor, biz neler yapabiliriz?

Besin zincirinin en üt sırasında yer alan deniz çayırları tropikal ormanlardan daha fazla organik madde üretiyor. Biyoçeşitlilik bakımından kilit ekosistem oluştururlar: Farklı yüzlerce omurgasız ve alg türüne ev sahipliği yaparlar, suyu oksijence zenginleştirirler: Her gün her bir metrekare deniz çayırı 10 Litre’nin üzerinde oksijen oluşturur. Yaprak sürgünleri altındı barınak yapan bir çok canlı doğal avcılarından korunarak çoğalır.

Deniz çayırları ayrıca güçlü akıntı ve dalgaları şiddetini azaltırlar. Akıntı ve dalgalarla birlikte su kolonunda oluşan askıda katı maddeleri bünyelerine alarak suyu berraklaştırırlar. Ölü yaprakların littoral zonda birikimi sayesinde plajlarda erozyonu önleyen bariyer görevi görürler.

Deniz çayırları balıkların ve krustaselerin/eklem bacaklıların yumurtlama ve üremeleri için gereken doğal habitat görevi görürler. Sürdürülebilir balıkçılık için türlerin çoğalmasını sağlayan Akdeniz’in olmazsa olmazıdır.

Peki bu değerli su altı bitkileri neden yok olma tehlikesi ile karşı karşıya?

Kıyılarda yaşanan yapılaşma, liman inşaatları ve endüstriyel ve evsel atıkların yol açtığı deniz kirliliği bu bitkilerin hem fotosentez yapmasını engelliyor hem de hızla öldürüyor. Balıkçı trolleri veya tekne çapalarının dipte sürtülmesiyle kökleri sökülüyor. Kentsel aktiviteler, tarım faaliyetleri ve balık yetiştiriciliğinin sebep olduğu besin tuzu konsantrasyonlarındaki artış sebebiyle yapraklarının üzerini kaplayan epifitik alglere karşı hayatta kalması zorlaşıyor.

Dünyamızdaki yaşam için çok önemli olan deniz çayırlarını kurtarmak adına yapılan çalışmalardan da bahsetmeden geçemeyiz:

Öncelikle deniz çayırları, Türk Deniz Hukukunca mevcut bir “Eylem Planı” ile korunuyor. Ancak, kıyı yapılanması, galsama ağları, dip trolü, çapalama, kirlilik ve bulanıklık sebebiyle gerileme hızla artıyor.

İstanbul Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi ve ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü işbirliğinde Gökçeada ve Mersin’de çalışmalar yürütülüyor. Mersin deniz çayırlarının kuzey-güney uzantısının sınırlarına karşılık belirli bir öneme sahip. Türün coğrafik dağılımının sınırları yaz mevsiminde yüksek su sıcaklığı ile ilişkili. Gökçeada’da deniz çayırların Karadeniz’den gelen düşük tuzluluktaki akıntıların ve Akdeniz’den gelen yüksek tuzluluktaki akıntıların etkisi altında.

1999 yılında Barselona Kongresi’nde akit taraflarca deniz çayırlarını korumak için bir eylem planı kabul edildi:

Eylem Planı;
*Deniz çayırlarının korunması ve yönetimi için önlem alınması
*Littoral ekosistemlerin kilit bileşenleri olan deniz çayırlarının gerilemesine karşı mücadele etmek
*Karakteristik bölgelerde deniz çayırlarının korunmasını sağlamak.

Bu eylem planının uygulanması UNEP/MAP-RAC/SPA tarafından sağlanıyor.

Total Corporate Foundation tarafından sağlanan finansal destek sayesinde 3 yıllık bir sürede (2006-2009) Cezayir, Libya, Tunus ve Türkiye’de deniz çayırlarının incelenmesi, haritalanması ve envanter toplanması için alt bölge projesi gerçekleştirildi. Projenin hedefi, seçilen bölgelerde deniz çayırlarının varlığı ve gelişimi/gerilemesi hakkında bilgi toplamak ve ulusal katılım gruplarına eğitim vererek gelecekte bu görevlerin sürdürülmesini hedefliyordu.

Gemi kaptanları, demir atarken Posidonya çayırlarının olmadığı yerleri tercih etmeli. Mümkünse tekneyi bir şamandıraya bağlamalı.

Kıyı alanlarının tahrip edilmesini engellemeli, İnşaat malzemelerini deniz ve denize dökülen alanlara dökmemeli. Kıyısal bölge denizlerin en verimli ve zengin bölgeleridir. Deniz çayırları bol ışığın bulunduğu bu bölgelerde yaşar. Bu alanlar insan etkisine en çok maruz kalan alanlar olduğu için titizlikle korumamız gerekiyor. Deniz çayırlarını kurtarmak için detaylı bilgi edinmek isteyen okuyuculara önerim, Türk Deniz Araştırmaları Vakfı’nın hazırladığı çalışmayı incelemeleri, çalışmaya buradan ulaşabilirsiniz.

---