Bursa Yunuseli Havaalimanı’ndan 25 Nisan 2022 tarihinde kalkan tek motorlu eğitim uçağı henüz bilinmeyen bir nedenle yerleşim alanına düşüyor, 26 yaşındaki eğitim pilotu Furkan Otkum ateş alan uçakta hayatını kaybediyor. Ertesi gün annesinin cenazede ağıtına katık edip basın mensuplarıyla paylaştıkları ise tam da bu yazının konusuna denk düşüyor.
Furkan’ın annesi acılar içinde oğlunun günde 15 saat, daha önce de arıza yapmış bir uçakta sigortasız çalıştırıldığını, onu “Furkan senin sigortan yok annem” diye uyardığında oğlunun “Anne bir şey deyince işten çıkarıyorlar” dediğini aktarıyor ve ekliyor “dava açacağım elbette, başka canlar yanmasın…”
Eğitim pilotu olmak en az lise mezuniyetinin yanı sıra oldukça maliyetli özel eğitim de gerektiriyor. Yani bu meslek öyle çok dar gelirli veya düşük eğitimli birinin harcı değil. Annesinin söylediğine göre beş yıl sürmüş şartları yerine getirmek.
Pazarlama araştırmaları sektöründe insanları A, B, C1, C2, D ve E başlıklı sosyo-ekonomik statü segmentlerine (SES) ayırırken iki kritere bakarız; eğitim seviyesi ve meslek. SES modeli Türkiye Araştırmacılar Derneği tarafından 2012’de bir dizi araştırma ve analiz sonunda belirlenmiştir. Bu yaklaşım hedef kitleyi tanıyabilmek için pazarlama planlama süreçlerinde kullanılır, gelir hesaba katılmaz ama bir hanenin ne kadar A’ya yakınsa o kadar müreffeh ne kadar E’ye yakınsa o kadar fakir olduğunu pazarlama sektöründeki herkes bilir…
Furkan Otkum eğer haneye tek gelir getiren kişi idiyse SES kriterlerine göre kendisi ve hanesindeki diğer insanlar C1 yani orta segmente dahildi. Üniversiteyi bitirseydi ve diyelim önümüzdeki yıllarda ona bağlı bir ekibi olsaydı B grubuna geçecekti. Sigortası yapılmadan uzun saatler boyunca çalıştırılan, işten atılma korkusuyla taleplerini üstlerine bildiremeyen Furkan mevcut Türkiye’nin tipik bir orta sınıf genciydi ve emekçiydi, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi’ne (İŞİG) göre “iş cinayetine” kurban gitti.
TUIK tarafından 2020’de yapılan Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırmasına göre bireyleri en düşük gelirden en yükseğine dizdikten sonra %5’lik gruplara ayırıp, her dilime düşen ferdin ortalama yıllık gelirine bakıldığında, en üstteki grubun ona en yakınındakinin iki katı üstünde geliri olduğu görülüyor. Ülkede pilot maaşları 40 bin TL’den başlıyor ama Furkan lise mezunuydu ve işe yeni başlamıştı, diyelim sigortasını yapmayan işvereninin maaş konusunda da eli sıkıydı, diyelim asgari ücretten hallice bir ücret alıyordu. Mesela Furkan’ın maaşı 6.000 TL idi. Bunun yıllığını hesaplayıp, enflasyondan arındırdığımızda 2020’deki karşılığı onyedinci %5 lik gruptur (Grafik 1). Yani Furkan Türkiye’nin üst gelir gruplarına yakın birisiydi ve hatırlayalım, güvencesiz biçimde günde 15 saat çalışıyordu.
