Ulvi Yaman: Ekrem Bey öncelikle çok teşekkürler röportaj teklifimi kırmadığınız için. Öncelikle “lüks’ün tanımıyla başlayalım mı? Bulunduğumuz sosyo-ekonomik yapıya, sınıfa, kültüre, aylık gelirimize göre lüks kavramı kişiden kişiye farklılık gösteriyor. Hatta kimi için sıradan olan bir ürün veya hizmet bir başkasına göre lüks sınıfına girebiliyor. Üstelik bir de parasal değeri olmayan kavramlar var lüks tanımına soktuğumuz; zaman gibi, huzur gibi, sağlık gibi… Lüks ne demek, bir ürün ve/veya hizmet hangi vasıflara sahip olunca lüks kategorisine giriyor?
Ekrem Sağel: Ulvi bey, teklifinizi kırmak ne demek.. Lüks hakkında bilgi vermek benim için keyifli olacaktır.
Özellikle pandemiden sonra birçok yatırımcının yöneldiği önemli bir sektör haline geldi. Lüks sektöre girebilmek. Orada başarılı olabilmek. Ama içeriklerini bilmeden, ama dinamiklerini bilmeden, ama DNA’sını bilmeden.. Paldır küldür de olsa, yeter ki girelim durumları var.
Günümüzde Lüksle ilgili yapılan kesin tanımları kabul etmiyorum ki, dünya genelinde Lüks uzmanları da kesin tanımlardan kaçınıyorlar. Trendlerin hızla değiştiği ve güncellendiği bir zaman dilimindeyiz. Dünyanın dönme hızının artışı konuşulurken, trendi hızla değişen bir sektörün de kesin tanımını yapmak, abesle iştigaldir. Web sitemde de “Aslında Lüksün Tanımı Nedir” başlığıyla yazdığım makalemde Lüksün tanımıyla ilgili bazı detayları kaleme aldım.
Lüksün tanımından ziyade, lüksün kavramlarına ve gelişimine değinmek isterim.
Lüks, dinamik ve çok anlamlı bir kavramdır. Anlamı ve özellikleri tarihsel çağa göre değişiyor. Bazı çağlarda lüks sevilirken, bazılarında hakaret edilmiş. Yüceltilmiş, imrenilen ya da kutsal, kamusal ya da özel, gösterişli ya da içe dönük olsun, tüm biçimleriyle kimse lükse kayıtsız kalmamış.
Arkaik toplumlarda lüks, savurganlığa ve israfa dayanıyordu. Güçlü sihir ve dini çağrışımlara sahipti ve prestij kazanma amacı vardı. Antik Mısır’ın lüksü görkemliyken, Antik Yunan’da lüks, bedene ve zihne odaklanıyordu. Lüks, Roma İmparatorluğu döneminde hem kamusal hem de özel alanlarda aşırılığın eşanlamlısı haline geldi. 17. yüzyıldan itibaren lüks, eğlence ve rahatlık olarak anlaşılan, popülerleşmeye tanık olurken, 20. Yüzyılda farklı eğilimler gösteren kavram haline geldi.
20. yüzyıla kadar lüks tüketim ürünleri üst sınıflara ayrılmıştı. Bu ürünler benzersiz, az sayıda, özel ve sınırlı bir bulunabilirlikle el yapımı ürünlerdi. Seçkinler lüks ürünleri çok arzuladılar. Çünkü dünya tarihinden süre gelen alt sınıflardan ayırmak için kullanılan bir araçtı, ihtiyaçtı. Tüketiciler, lüks ürünleri sergileyerek, onları etkilemek ve daha yüksek statü kazanmak için başkalarına servetlerinin sinyalini veriyorlardı.
Bununla birlikte, doksanlardan beri lüks pazarı önemli ve sürekli bir büyüme yaşadı, yaşıyor da. Orta sınıfların artan harcama kapasitesi gibi çeşitli faktörler de bu büyümeyi teşvik etti. Zamanla yeni lüks kavramları da oluşmaya başladı. Yeni lüks ürünler için tüketiciler, iyi tasarlanmış ve kaliteli işlenmiş ürünler için yüksek ödeme yapmaya her zaman hazırlardı.
Günümüzde lüksün bir çok yönü olduğu görülmektedir. Bazıları materyalizmle, bazıları ise duygularla ilgilidir. Bazıları hedonik tüketime yakındır ve bazıları günlük hayatın bir parçasıyken diğerleri hayaller ve özlemlerle ilgilidir.
Dolayısıyla günümüz toplumunda lüks yerine lükslerden bahsetmek daha mantıklı olmaya başladı.
Giyim, şarap, saat, mücevher, otomobil, aksesuar, ev dekorasyonu, seyahat, kozmetik ve parfüm ürün kategorilerinde lükse yönelik duygusal tepkiler artış göstermeye başladı ki, artık lüksün dört boyutu olduğu da ortaya çıktı. Özgür olmak – başkalarıyla birlikte olmak – refah – sahip olmak..
Bununla birlikte çeşitli araştırmalarda görüldüğü üzere, tüketiciler lüks ürünleri; fiyat, kalite, estetik, nadirlik, sıradışılık ve sembolizm olmak üzere altı ana özelliğe sahip olarak algılamaktadır.
Ve görüyoruz ki, son yıllarda kavramlar karıştırılmaya çalışılıyor. Ülkemizde de, gerçek anlamda lüks uzmanı olmamasından dolayı da tanımlar, tanımlamalar, içerikler keyfi yapılıyor. “Lüks kültürü” ile “lüksü yaşamak”, “lüksü satın almak” çok ayrı kavramlardır. Böylesine bir karmaşa söz konusu olunca, sağlık – zaman – huzur gibi kavramlar da lüks olarak adlandırılır oldu ki, sapla samanın karıştırılması halidir.
Toparlarsam..
Lüks olarak görülmesi gereken şeyin kesin bir cevabı yoktur. Lüksün anlamları günümüzde görecelidir. Farklı kültürler ve toplumlar içindeki farklı benlik ve ahlak anlayışlarına bağlıdır.
Lüks; hissedilen tüm özlem, kararsızlık ve kıskançlıkla sadece toplum hatası değildir. Bizleri insan yapan şeyin temelini oluşturan özelliklerden de biridir.